Το αεικίνητο των ανισοτήτων
Του Τάσου Τσακίρογλου,Εφημερίδα των Συντακτών, 15.8.13
Ολο και περισσότεροι διανοητές, από διάφορα γνωστικά πεδία (Κοινωνιολογία, Οικονομία, Ανθρωπολογία, Φιλοσοφία κ.λπ.) καταλήγουν σε μια κοινή διαπίστωση: ο καπιταλισμός γνωρίζει μια πραγματική μετάλλαξη, η οποία ωστόσο δεν αποτελεί ένα είδος «παρέκκλισης», αλλά ανταποκρίνεται απόλυτα στη βαθύτερη ουσία του και στην αχαλίνωτη δυναμική που έχει αποκτήσει τα τελευταία τριάντα χρόνια. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά αυτής της μετάλλαξης; Κατ’ αρχάς η δυναμική της «αποβολής» εκατοντάδων εκατομμυρίων ανθρώπων από την παραγωγική διαδικασία, αλλά και της ταυτόχρονης «αποβολής» ολόκληρων οικονομικών τάξεων με τη δραστική τους συρρίκνωση. Παράλληλα «εκκαθαρίζει» ολόκληρες περιοχές από τους αγροτικούς πληθυσμούς και ισοπεδώνει τμήματα της βιόσφαιρας με ρυθμούς πρωτόγνωρους στην ιστορία. Την τάση αυτή παρουσίασε στη συνέντευξή της στην «Εφ.Συν.» το Σάββατο η κοινωνιολόγος του Κολούμπια, Σάσκια Σάσεν (http://www.efsyn.gr/?p=89497). Ο νομπελίστας οικονομολόγος Τζόζεφ Στίγκλιτζ στο τελευταίο του βιβλίο «Το τίμημα της ανισότητας» συμπεραίνει ότι βρισκόμαστε μπροστά σε ένα φαινόμενο «δύο κόσμων» εντός της Αμερικής: «Είναι μια χώρα στην οποία οι πλούσιοι ζουν σε περίκλειστες κοινότητες, στέλνουν τα παιδιά τους σε πανάκριβα σχολεία και έχουν πρόσβαση σε πρώτης ποιότητας ιατρικές υπηρεσίες. Ταυτόχρονα, οι υπόλοιποι ζουν σ’ έναν κόσμο σημαδεμένο από την ανασφάλεια, έχοντας (στην καλύτερη περίπτωση) μέτρια εκπαίδευση και περίθαλψη με το δελτίο».
Αυτό, όπως αποδεικνύει ο καθηγητής Ανθρώπινης Γεωγραφίας του Πανεπιστημίου του Σέφιλντ, Ντάνιελ Ντόρλινγκ, αποτελεί μια παγκόσμια τάση: το φτωχότερο δέκατο του παγκόσμιου πληθυσμού οδηγείται στην πείνα, ενώ το πλουσιότερο δέκατο αδυνατεί να θυμηθεί κάποια περίοδο ένδειας στην οικογενειακή του ιστορία.
Ο σημαντικότερος εν ζωή κοινωνιολόγος, ο Ζίγκμουντ Μπάουμαν, τονίζει ότι το σημαντικότερο μάθημα των τελευταίων τριάντα χρόνων αποδόμησης του κοινωνικού κράτους (διά χειρός νεοφιλελευθερισμού) είναι πως το σημερινό οικονομικό μοντέλο που επιτρέπει στα πλουσιότερα μέλη της κοινωνίας να συσσωρεύουν ένα όλο και μεγαλύτερο «κομμάτι της πίτας», οδηγεί στην αυτοκαταστροφή, πλήττοντας ταυτόχρονα τη δημοκρατία και τη δικαιοσύνη. «Οπως φαίνεται, πρόκειται για ένα μάθημα που μένει ακόμα να το μάθουμε». Μάλιστα με δραματικό τόνο αναφέρει ότι η αύξηση των κοινωνικών ανισοτήτων συνεχίζει να επεκτείνεται βάσει της δικής της λογικής, χωρίς καν να χρειάζεται εξωτερική ώθηση. Για να καταλήξει: «Η κοινωνική ανισότητα κοντεύει στις μέρες μας να μετατραπεί στο πρώτο αεικίνητο της Ιστορίας, το οποίο τα ανθρώπινα όντα, μετά από αμέτρητες αποτυχημένες απόπειρες, κατάφεραν τελικά να εφεύρουν και να θέσουν σε κίνηση».
Ο βραβευμένος με το Γκονκούρ οικονομολόγος, Ερίκ Ορσενά, λέει σε συνέντευξή του ότι η σημερινή «μετάλλαξη» ευνοεί μια απείρως μικρή μειονότητα του παγκόσμιου πληθυσμού. «Για να καταλάβουμε τον μηχανισμό αυτής της μετάλλαξης, η οποία διαφέρει από μια απλή “φάση του κύκλου”, πρέπει να επικεντρώσουμε στο 1% της κορυφής και ίσως στο 0,1%. Αλλιώς κινδυνεύουμε να χάσουμε την πραγματική επίδραση της αλλαγής, η οποία συνίσταται στην παρακμή των “μεσαίων τάξεων” και στην έκπτωσή τους στο “πρεκαριάτο”».
Εν κατακλείδι, όλα τα στοιχεία συνηγορούν σε ένα συμπέρασμα: Η ανισότητα όχι μόνο δεν προάγει, αλλά φρενάρει την ανάπτυξη, ενώ επιδεινώνει την ποιότητα ζωής της πλειονότητας, την οποία καταδικάζει να ζει με μια αίσθηση αβεβαιότητας και ματαιότητας, δηλαδή, όπως λέει ο Τζ. Αγκάμπεν, μια «γυμνή ζωή».
