Ο ρεαλισμός του Δραγασάκη
Νίκος Μπίστης, 07/08/2013
 |  |  |  |  |  |  |  |
Ο Γιάννης Δραγασάκης θεωρείται από τους σοβαρούς ανθρώπους στον ΣΥΡΙΖΑ. Υπουργός στην κυβέρνηση Ζολώτα, κάτι θα έμαθε για τους συμβιβασμούς που ενίοτε είναι υποχρεωμένη να κάνει η Αριστερά όταν η ευθύνη της άσκησης εξουσίας της χτυπάει την πόρτα. Δεν μπορεί, κάτι θα κατάλαβε και από την ίδια την άσκηση εξουσίας μιας και ήταν μαζί με τον Γεννηματά και τον Σουφλιά στο Υπουργείο Οικονομικών. Και με αυτά που ακούγονται από την ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ και από πολλά στελέχη του, εδραιώνει ο ίδιος τον ρόλο του « μετριοπαθούς» που όταν ο ΣΥΡΙΖΑ θα έρθει στην κυβέρνηση θα προσγειώσει τους έξαλλους, θα συγκρατήσει τον Λαφαζάνη και θα εφαρμόσει μια διαφορετική πολιτική από αυτήν που υποψιαζόμαστε ότι έχει σήμερα ο ΣΥΡΙΖΑ. Με αυτή την έννοια η συνέντευξη του στο Κυριακάτικο Βήμα προξένησε αυξημένο και φυσιολογικό ενδιαφέρον. Οι πηχυαίοι μάλιστα τίτλοι : «Ο Γ. Δραγασάκης αναγγέλλει την μεγάλη στροφή του ΣΥΡΙΖΑ. Από την ουτοπία στον …ρεαλισμό. Δεν υπάρχουν εύκολες ούτε ανώδυνες λύσεις» που οπωσδήποτε μπήκαν με την σύμφωνη γνώμη του Δραγασάκη , μας προετοίμαζαν για κάτι πολύ σημαντικό. Όσοι διάβασαν την συνέντευξη διαπίστωσαν την προφανή αναντιστοιχία τίτλων και περιεχομένου. Καμία στροφή δεν προκύπτει. Αυτό δεν σημαίνει ότι η συνέντευξη στερείται ενδιαφέροντος. Και για αυτά που λέει και για κάποια που υπαινίσσεται και για όσα αποσιωπά.
Όσοι περίμεναν να ακούσουν κάτι συγκεκριμένο από τον επικεφαλής της ομάδας επεξεργασίας του προγράμματος του ΣΥΡΙΖΑ, στο αντικείμενο του, δηλαδή στο πρόγραμμα θα απογοητεύτηκαν. Θα σας κουράσω λίγο αλλά νομίζω ότι έχει σημασία να δούμε πως απάντησε στο πολύ συγκεκριμένο ερώτημα « Τι νέο έχει να προτείνει ο ΣΥΡΙΖΑ σε προγραμματικό επίπεδο; Απάντηση: «Η κεντρική ιδέα, όπως προσωπικά την κατανοώ, είναι αντί να μοιρολογούμε πάνω στα οικονομικά και στα κοινωνικά ερείπια που δημιουργεί η κρίση και η πολιτική των μνημονίων, αντί να αναζητούμε τις λύσεις στο χρεοκοπημένο η εξαντλημένο παρελθόν, να κατανοήσουμε τις συνθήκες που θα καθορίσουν τις πρωτοπορίες και τις ηγεμονίες του μέλλοντος και να μεταφέρουμε το πεδίο της ταξικής και της εθνικής μάχης στο έδαφος αυτό. Αν, πχ., συμφωνήσουμε ότι ο νεοφιλελεύθερος καπιταλισμός είναι αυτός που είναι σε κρίση, τότε οι πρωτοπόροι του μέλλοντος θα είναι αυτοί που πρώτοι θα προχωρήσουν σε ένα μετα- νεοφιλελεύθερο δρόμο και θα δημιουργήσουν ένα νέο υπόδειγμα, μια νέα «οικονομία των αναγκών», βασισμένη στην καινοτόμο παραγωγή, στην κοινωνική δικαιοσύνη, στην ισότητα, στην αλληλέγγυα δημοκρατία και στην αειφορία. Αν συμφωνήσουμε επίσης ότι το από ιστορική άποψη ιδιαίτερο στοιχείο της παρούσας κρίσης δεν βρίσκεται στην οικονομική αλλά στην ηθική, στην αξιακή και στην οικολογική της διάσταση, δηλαδή στους σκοπούς και τα κίνητρα, τότε δεν είναι οι ποσοτικοί δείκτες αλλά η συλλογική και προσωπική αξιοπρέπεια, το συλλογικό και ατομικό «ευ ζην» που με το σύγχρονο κοινωνικό περιεχόμενο του θα μπορούσε να γίνει ο στόχος και το μέσο του νέου τρόπου ανάπτυξης και των νέων προτύπων κατανάλωσης.»
Είναι προφανές ότι ο Δραγασάκης είναι άνθρωπος καλών προθέσεων, νοιάζεται για τους συνανθρώπους του, ενδιαφέρεται για το ατομικό και συλλογικό «ευ ζην», δεν είναι σαν κάτι άλλους στο κόμμα του που όταν τους ακούς νομίζεις ότι ζουν λίγο πριν τον τρίτο γύρο. Μόνο που όλη αυτή η μέτρια - κατά την γνώμη μου – έκθεση ιδεών δεν συνιστά ούτε στοιχειώδες περίγραμμα μιας έστω προγραμματικής πρότασης. Μου θύμισε τον εκνευρισμό που μου προκαλούσε η επίκληση «για μια άλλη πολιτική» της Αριστεράς , όταν το ΠΑΣΟΚ μετά το 81 εφάρμοζε την δική του πολιτική. Δεν ήταν καλή πολιτική, αλλά η «άλλη πολιτική» ήταν ανύπαρκτη. Το «πώς» είναι που λείπει και σε αυτό ο Δραγασάκης αναδεικνύει το τεράστιο προγραμματικό κενό του ΣΥΡΙΖΑ. Δεν πολυκατάλαβα επίσης την υποτίμηση των ποσοτικών δεικτών. Ότι η κρίση έχει και ηθική και πολιτισμική διάσταση είναι αυτονόητο. Πάντα η κρίση αποτυπώνεται και στο εποικοδόμημα που έχει την σχετική του αυτονομία και με την σειρά του ανατροφοδοτεί την κρίση. Όμως από τον υπεύθυνο του προγράμματος του κόμματος που φιλοδοξεί να κυβερνήσει θα περιμέναμε κάτι για την αντιμετώπιση του πυρήνα της κρίσης, που είναι η οικονομία.
Σε ένα σημείο μόνο είναι συγκεκριμένος και σε αυτό δυστυχώς δεν πρωτοτυπεί. Όλος αυτός ο όμορφος κόσμος για να προκύψει πρέπει μια κυβέρνηση «με πυρήνα τον κόσμο της εργασίας και την Αριστερά» να οδηγήσει «στην απεξάρτηση από τα μνημόνια και τα χρέη του παρελθόντος». Ποιες δυνάμεις θα είναι γύρω από αυτόν τον πυρήνα, σε κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο, δεν μας το διευκρινίζει. Αυτή όμως είναι η ουσία. Παλιά οι κομμουνιστές έλεγαν «η εργατική τάξη και οι σύμμαχοι της». Το ΚΚΕ Εσωτερικού και οι ευρωκομμουνιστές πριν 30 χρόνια διεύρυναν το πεδίο των πολιτικών και κοινωνικών συμμαχιών. Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν λέει τίποτε για τις πιθανές συμμαχίες του, αναμασά τα περί Αριστερής κυβέρνησης, ενώ στην πράξη συμπλέει με τις δυνάμεις του αντιμνημονιακού μετώπου( πχ Ανεξάρτητοι Έλληνες) που δεν θα τις έλεγε κανείς αριστερές. Εδώ αν μπορούσε να μας διαφωτίσει ο Δραγασάκης και αν έλεγε μια κουβέντα έστω για την σοσιαλδημοκρατία (γιατί σε όλη σχεδόν την άλλη Ευρώπη όταν μιλάνε για Αριστερά εννοούν πρωτίστως τους σοσιαλιστές – σοσιαλδημοκράτες) θα είχαμε κάποια ψήγματα από την στρατηγική του ΣΥΡΙΖΑ. Δεν το έκανε.
Πού εντοπίζει τελικά την κριτική του στην κυβέρνηση ο Δραγασάκης; . Στο ότι δεν αγωνίζεται ώστε να μην συμπεριλαμβάνονται στο έλλειμμα οι δημόσιες επενδύσεις και ότι δεν πιέζει ώστε να χρηματοδοτηθούν οι δημόσιες επενδύσεις από ευρωομόλογα η άλλον ευρωπαϊκό θεσμό. Δεν αντιλαμβάνεται ότι είναι κάπως υπερβολικό να μέμφεται την ελληνική κυβέρνηση για κάτι που είναι πάνω από τις δυνάμεις της και στο οποίο μέχρι στιγμής έχει αποτύχει ο Ολάντ παρότι το θέτει με επίταση και σε κάθε ευκαιρία; Μα το θέτει η Ιταλική Κυβέρνηση μας λέει ο Δραγασάκης. Αφήνω κατά μέρος την αντίφαση που προκύπτει από το γεγονός ότι λίγο πριν έχει καλέσει σε «από τα αριστερά ανατροπή της σημερινής πολιτικής και των κυβερνήσεων που την ασκούν σε μια σειρά χώρες». Εικάζω ότι στην σειρά είναι και η Ιταλία, μαζί προφανώς με την Γερμανία, την Γαλλία κλπ. Αλλά αλλού είναι η ουσία. Πως είναι δυνατόν να μην αντιλαμβάνεται ότι η διαπραγμάτευση δεν γίνεται πάντα δημόσια και ότι άλλη διαπραγματευτική δύναμη έχει μια χώρα που δεν έχει μπει σε μνημόνιο και άλλη μια που παλεύει να βγει.
Τι μένει; Το ίδιο το γεγονός της συνέντευξης στο Βήμα, οι τίτλοι και κάποιες καθησυχαστικές υπαινικτικές αναφορές χωρίς στήριξη και συνέχεια. «Δεν επιδιώκουμε αναβίωση της πολιτικής των ελλειμμάτων», « ο κρατικός καπιταλισμός δεν είναι ο στόχος μας ούτε το όραμα μας» και όλα θα γίνουν «στο πλαίσιο μιας πλουραλιστικής μεταβατικής οικονομίας». Μεταβατικής προς τα πού; Άγνωστον. Ας κρατήσουμε το πλουραλιστικής.
Ξαναδιαβάζοντας την συνέντευξη σχημάτισα την εντύπωση ότι ο Δραγασάκης προσπαθεί κάποιους να καθησυχάσει. Σαν να τους λέει «Εντάξει, λέμε και καμιά κουβέντα παραπάνω, αλλά στην πράξη ξέρω ότι λίγα πράγματα μπορούμε να κάνουμε. Μην μας φοβάστε.» Μόνο που υπάρχει και μια άλλη ανάγνωση που θα την κάνει ένα άλλο κοινό. «Εντάξει , δεν έχουμε τίποτα να πούμε.»
Όσοι περίμεναν να ακούσουν κάτι συγκεκριμένο από τον επικεφαλής της ομάδας επεξεργασίας του προγράμματος του ΣΥΡΙΖΑ, στο αντικείμενο του, δηλαδή στο πρόγραμμα θα απογοητεύτηκαν. Θα σας κουράσω λίγο αλλά νομίζω ότι έχει σημασία να δούμε πως απάντησε στο πολύ συγκεκριμένο ερώτημα « Τι νέο έχει να προτείνει ο ΣΥΡΙΖΑ σε προγραμματικό επίπεδο; Απάντηση: «Η κεντρική ιδέα, όπως προσωπικά την κατανοώ, είναι αντί να μοιρολογούμε πάνω στα οικονομικά και στα κοινωνικά ερείπια που δημιουργεί η κρίση και η πολιτική των μνημονίων, αντί να αναζητούμε τις λύσεις στο χρεοκοπημένο η εξαντλημένο παρελθόν, να κατανοήσουμε τις συνθήκες που θα καθορίσουν τις πρωτοπορίες και τις ηγεμονίες του μέλλοντος και να μεταφέρουμε το πεδίο της ταξικής και της εθνικής μάχης στο έδαφος αυτό. Αν, πχ., συμφωνήσουμε ότι ο νεοφιλελεύθερος καπιταλισμός είναι αυτός που είναι σε κρίση, τότε οι πρωτοπόροι του μέλλοντος θα είναι αυτοί που πρώτοι θα προχωρήσουν σε ένα μετα- νεοφιλελεύθερο δρόμο και θα δημιουργήσουν ένα νέο υπόδειγμα, μια νέα «οικονομία των αναγκών», βασισμένη στην καινοτόμο παραγωγή, στην κοινωνική δικαιοσύνη, στην ισότητα, στην αλληλέγγυα δημοκρατία και στην αειφορία. Αν συμφωνήσουμε επίσης ότι το από ιστορική άποψη ιδιαίτερο στοιχείο της παρούσας κρίσης δεν βρίσκεται στην οικονομική αλλά στην ηθική, στην αξιακή και στην οικολογική της διάσταση, δηλαδή στους σκοπούς και τα κίνητρα, τότε δεν είναι οι ποσοτικοί δείκτες αλλά η συλλογική και προσωπική αξιοπρέπεια, το συλλογικό και ατομικό «ευ ζην» που με το σύγχρονο κοινωνικό περιεχόμενο του θα μπορούσε να γίνει ο στόχος και το μέσο του νέου τρόπου ανάπτυξης και των νέων προτύπων κατανάλωσης.»
Είναι προφανές ότι ο Δραγασάκης είναι άνθρωπος καλών προθέσεων, νοιάζεται για τους συνανθρώπους του, ενδιαφέρεται για το ατομικό και συλλογικό «ευ ζην», δεν είναι σαν κάτι άλλους στο κόμμα του που όταν τους ακούς νομίζεις ότι ζουν λίγο πριν τον τρίτο γύρο. Μόνο που όλη αυτή η μέτρια - κατά την γνώμη μου – έκθεση ιδεών δεν συνιστά ούτε στοιχειώδες περίγραμμα μιας έστω προγραμματικής πρότασης. Μου θύμισε τον εκνευρισμό που μου προκαλούσε η επίκληση «για μια άλλη πολιτική» της Αριστεράς , όταν το ΠΑΣΟΚ μετά το 81 εφάρμοζε την δική του πολιτική. Δεν ήταν καλή πολιτική, αλλά η «άλλη πολιτική» ήταν ανύπαρκτη. Το «πώς» είναι που λείπει και σε αυτό ο Δραγασάκης αναδεικνύει το τεράστιο προγραμματικό κενό του ΣΥΡΙΖΑ. Δεν πολυκατάλαβα επίσης την υποτίμηση των ποσοτικών δεικτών. Ότι η κρίση έχει και ηθική και πολιτισμική διάσταση είναι αυτονόητο. Πάντα η κρίση αποτυπώνεται και στο εποικοδόμημα που έχει την σχετική του αυτονομία και με την σειρά του ανατροφοδοτεί την κρίση. Όμως από τον υπεύθυνο του προγράμματος του κόμματος που φιλοδοξεί να κυβερνήσει θα περιμέναμε κάτι για την αντιμετώπιση του πυρήνα της κρίσης, που είναι η οικονομία.
Σε ένα σημείο μόνο είναι συγκεκριμένος και σε αυτό δυστυχώς δεν πρωτοτυπεί. Όλος αυτός ο όμορφος κόσμος για να προκύψει πρέπει μια κυβέρνηση «με πυρήνα τον κόσμο της εργασίας και την Αριστερά» να οδηγήσει «στην απεξάρτηση από τα μνημόνια και τα χρέη του παρελθόντος». Ποιες δυνάμεις θα είναι γύρω από αυτόν τον πυρήνα, σε κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο, δεν μας το διευκρινίζει. Αυτή όμως είναι η ουσία. Παλιά οι κομμουνιστές έλεγαν «η εργατική τάξη και οι σύμμαχοι της». Το ΚΚΕ Εσωτερικού και οι ευρωκομμουνιστές πριν 30 χρόνια διεύρυναν το πεδίο των πολιτικών και κοινωνικών συμμαχιών. Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν λέει τίποτε για τις πιθανές συμμαχίες του, αναμασά τα περί Αριστερής κυβέρνησης, ενώ στην πράξη συμπλέει με τις δυνάμεις του αντιμνημονιακού μετώπου( πχ Ανεξάρτητοι Έλληνες) που δεν θα τις έλεγε κανείς αριστερές. Εδώ αν μπορούσε να μας διαφωτίσει ο Δραγασάκης και αν έλεγε μια κουβέντα έστω για την σοσιαλδημοκρατία (γιατί σε όλη σχεδόν την άλλη Ευρώπη όταν μιλάνε για Αριστερά εννοούν πρωτίστως τους σοσιαλιστές – σοσιαλδημοκράτες) θα είχαμε κάποια ψήγματα από την στρατηγική του ΣΥΡΙΖΑ. Δεν το έκανε.
Πού εντοπίζει τελικά την κριτική του στην κυβέρνηση ο Δραγασάκης; . Στο ότι δεν αγωνίζεται ώστε να μην συμπεριλαμβάνονται στο έλλειμμα οι δημόσιες επενδύσεις και ότι δεν πιέζει ώστε να χρηματοδοτηθούν οι δημόσιες επενδύσεις από ευρωομόλογα η άλλον ευρωπαϊκό θεσμό. Δεν αντιλαμβάνεται ότι είναι κάπως υπερβολικό να μέμφεται την ελληνική κυβέρνηση για κάτι που είναι πάνω από τις δυνάμεις της και στο οποίο μέχρι στιγμής έχει αποτύχει ο Ολάντ παρότι το θέτει με επίταση και σε κάθε ευκαιρία; Μα το θέτει η Ιταλική Κυβέρνηση μας λέει ο Δραγασάκης. Αφήνω κατά μέρος την αντίφαση που προκύπτει από το γεγονός ότι λίγο πριν έχει καλέσει σε «από τα αριστερά ανατροπή της σημερινής πολιτικής και των κυβερνήσεων που την ασκούν σε μια σειρά χώρες». Εικάζω ότι στην σειρά είναι και η Ιταλία, μαζί προφανώς με την Γερμανία, την Γαλλία κλπ. Αλλά αλλού είναι η ουσία. Πως είναι δυνατόν να μην αντιλαμβάνεται ότι η διαπραγμάτευση δεν γίνεται πάντα δημόσια και ότι άλλη διαπραγματευτική δύναμη έχει μια χώρα που δεν έχει μπει σε μνημόνιο και άλλη μια που παλεύει να βγει.
Τι μένει; Το ίδιο το γεγονός της συνέντευξης στο Βήμα, οι τίτλοι και κάποιες καθησυχαστικές υπαινικτικές αναφορές χωρίς στήριξη και συνέχεια. «Δεν επιδιώκουμε αναβίωση της πολιτικής των ελλειμμάτων», « ο κρατικός καπιταλισμός δεν είναι ο στόχος μας ούτε το όραμα μας» και όλα θα γίνουν «στο πλαίσιο μιας πλουραλιστικής μεταβατικής οικονομίας». Μεταβατικής προς τα πού; Άγνωστον. Ας κρατήσουμε το πλουραλιστικής.
Ξαναδιαβάζοντας την συνέντευξη σχημάτισα την εντύπωση ότι ο Δραγασάκης προσπαθεί κάποιους να καθησυχάσει. Σαν να τους λέει «Εντάξει, λέμε και καμιά κουβέντα παραπάνω, αλλά στην πράξη ξέρω ότι λίγα πράγματα μπορούμε να κάνουμε. Μην μας φοβάστε.» Μόνο που υπάρχει και μια άλλη ανάγνωση που θα την κάνει ένα άλλο κοινό. «Εντάξει , δεν έχουμε τίποτα να πούμε.»
