«Άμεση δράση για την κοινωνική προστασία» Φ. Κουβέλης

ΘΕΜΑ :

Ομιλία του προέδρου της ΔΗΜΑΡ, Φώτη Κουβέλη, στην εκδήλωση με τίτλο «Άμεση δράση για την κοινωνική προστασία»

Η οικονομική κρίση που περνάει η χώρα μας αλλά και άλλες χώρες της Ευρώπης, αμφισβήτησε πολλές βεβαιότητες. Βεβαιότητες πάνω στις οποίες δομήθηκε ο μεταπολεμικός κόσμος και το ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο.

Οι εξελίξεις των τελευταίων χρόνων διαμόρφωσαν ένα νέο περιβάλλον. Δημιούργησαν νέες προκλήσεις και πολιτικές υποχρεώσεις. Επανέφεραν και πολλά ερωτήματα.

Προκλήσεις που αφορούν άμεσα στην καθημερινότητα του πολίτη και ζητήματα που έχουν επίπτωση στο βιοτικό του επίπεδο, στο εισόδημά του, στις υπηρεσίες υγείας. Συνολικά, στον τρόπο ζωής του.

Ερωτήματα που επίμονα ζητούν απαντήσεις. Απαντήσεις πειστικές, ρεαλιστικές, αποτελεσματικές αλλά και ελπιδοφόρες. Απαντήσεις που πρέπει να έχουν το στοιχείο της ελπίδας πως δεν είναι η σημερινή κατάσταση ο κανόνας και πως σήμερα βρισκόμαστε σε μία έκτακτη συνθήκη. Ελπίδα ότι θα καταφέρουμε συλλογικά να διαμορφώσουμε την αναγκαία πολιτική συμφωνία για την άρση των κοινωνικών αδικιών, για τη φροντίδα των αδύναμων, για τη δίκαιη αντιμετώπιση των γενεών, πάνω σε υγιή δημόσια οικονομικά. Μια νέα συμφωνία, η οποία δεν θα δανείζεται από το μέλλον για να εξυπηρετεί σημερινές ανάγκες και ταυτόχρονα δεν θα υποβαθμίζει την ζωή των πολιτών.

Το κοινωνικό κράτος, αναμφίβολα είναι κατάκτηση των λαών. Η επέκταση της κοινωνικής πολιτικής, τα προνοιακά συστήματα σε όλη σχεδόν την Ευρώπη, παρά τις επιμέρους εθνικές διαφοροποιήσεις, διαμόρφωσαν ένα κοινό ευρωπαϊκό πλαίσιο. Και σήμερα, σε περιβάλλον κρίσης, η ανάγκη για άσκηση κοινωνικής πολιτικής είναι μεγαλύτερη από ποτέ.

Το ζήτημα του κοινωνικού κράτους πρόνοιας που είναι βασικό στοιχείο του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου, βρίσκεται στην καρδιά της πολιτικής αντιπαράθεσης, τόσο στην Ευρώπη, όσο και στην Ελλάδα. Οριοθετεί και συνεχώς νοηματοδοτεί την πολιτική διαπάλη.

Το δίλημμα που αντικειμενικά τίθεται είναι αν θέλουμε ένα νέο κοινωνικό κράτος, προσαρμοσμένο στις νέες συνθήκες και στο δημογραφικό προφίλ της ηπείρου μας ή εάν επιθυμούμε το δραστικό περιορισμό του.

Η Δημοκρατική Αριστερά, μαζί με τις δυνάμεις της προόδου, τις δυνάμεις της πλουραλιστικής ευρωπαϊκής Αριστεράς και της πολιτικής οικολογίας, έχει διακηρυγμένο στόχο και διεκδίκηση τη διατήρηση του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου. Ενός μοντέλου που ναι, χρειάζεται προσαρμογή, χρειάζεται αλλαγές, χρειάζεται και μεταρρυθμίσεις, αλλά ταυτόχρονα χρειάζεται υπεράσπιση. Υπεράσπιση από τις πολιτικές εκείνες που θέλουν να το περιορίσουν δραστικά στο όνομα της δήθεν ανταγωνιστικότητας και της ανάπτυξης. Και οφείλουμε να τονίζουμε με κάθε ευκαιρία την αξία του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου, ιδιαίτερα σήμερα, που παρατηρείται αύξηση του ευρωσκεπτικισμού. Του ευρωσκεπτικισμού  που οφείλεται στη λιτότητα, την ανεργία και την κοινωνική δυσπραγία.

Εμείς γνωρίζουμε ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση, παρά τις υπαρκτές αδυναμίες της, παρά την κυριαρχία συντηρητικών δυνάμεων και παρά τον ηγεμονικό ρόλο της συντηρητικής Γερμανίας, παραμένει το πιο ευνοϊκό πεδίο για τις δυνάμεις τις εργασίας, για τις λαϊκές τάξεις, για προοδευτικές κοινωνικές πολιτικές. Όμως επίσης γνωρίζουμε ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θα προχωρήσει μόνο αν ανανεώσει το ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο της ευημερίας, της ασφάλειας, της αναδιανομής. Γνωρίζουμε ότι η Ευρώπη δεν μπορεί να προχωρήσει με ανισότητες, αποκλεισμούς και ανασφάλεια. Μπορεί να έχει μέλλον μόνο με αποφασιστικά βήματα προς την οικονομική, πολιτική και δημοκρατική ενοποίηση της. Η γενναία αύξηση του κοινοτικού προϋπολογισμού είναι ένα πρώτο βήμα για να μπορέσει η Ευρωπαϊκή Ένωση να ανακατανέμει διαρθρωτικούς πόρους και να ενισχύει κοινές πολιτικές προς όφελος των ασθενέστερων κρατών και κοινωνικών ομάδων.

Το ελληνικό κοινωνικό κράτος και η προνοιακή πολιτική στη χώρα μας είχε – και έχει - πολλές παθογένειες. Παθογένειες που αποδυνάμωσαν το ίδιο το κοινωνικό κράτος, επιβάρυναν δυσανάλογα τους κρατικούς προϋπολογισμούς και εν τέλει δεν επέφεραν τα επιθυμητά αποτελέσματα. Τα χρόνια πριν από την κρίση, η κοινωνική δαπάνη ως ποσοστό του ΑΕΠ της χώρας ήταν ευθέως ανάλογη με αυτή των αναπτυγμένων κρατών της Ευρώπης. Τα αποτελέσματα όμως στη μείωση της φτώχειας ήταν πολύ μικρότερα. Για αυτό πιστεύουμε ότι η υπεράσπιση του κοινωνικού κράτους πρόνοιας πρέπει να αναγνωρίζει τις υπαρκτές παθογένειες και να προωθεί πολιτική εξορθολογισμού του.

Το κοινωνικό κράτος χρειάζεται πολιτική υποστήριξη. Υποστηρίζουμε το κοινωνικό κράτος σε επίπεδο πολιτικό, αντιμαχόμαστε ιδεολογίες και πολιτικές που προωθούν την ανάκαμψη σε βάρος του κοινωνικού κράτους ή αντιμετωπίζουν το κοινωνικό κράτος ως τροχοπέδη της ανάπτυξης. Πιστεύουμε βαθιά πως το κοινωνικό κράτος είναι παράγοντας της ανάπτυξης. Θέλουμε να το διατηρήσουμε, να το ενισχύσουμε και να το καταστήσουμε αποδοτικό και για αυτό είμαστε αποφασισμένοι να συμβάλουμε στην προσαρμογή του στις νέες συνθήκες και δεδομένα. Μια ευρεία αναδιάρθρωση και μεταρρύθμιση του συστήματος κοινωνικής πολιτικής είναι ο μόνος τρόπος επιτυχίας αυτού του στόχου.

Με τρεις βασικές αρχές οφείλει να γίνεται η οποιαδήποτε συζήτηση αλλά και στρατηγική για το κοινωνικό κράτος.

Η πρώτη αρχή είναι η χρηματοδότηση και ανάπτυξη του κοινωνικού κράτους στο έδαφος μιας δημοσιονομικής ισορροπίας και όχι από διαρκή ελλείμματα και δάνειους πόρους. Αυτή η βασική αρχή θωρακίζει το κοινωνικό κράτος από πιέσεις και ιδεοληπτικές προσεγγίσεις απαξίωσής του και το καθιστά βιώσιμο και σταθερό στο χρόνο.

Η δεύτερη αρχή είναι η στόχευση και η απόδοση προτεραιότητας στους πολίτες που πραγματικά έχουν ανάγκη και όχι σε ομάδες που μέσω της ισχύος τους προνομιακά επωφελούνταν από αυτό, μειώνοντας τις δυνατότητες για αντίστοιχες πρόνοιες στους πραγματικά έχοντες ανάγκη.

Η τρίτη αρχή είναι η ορθολογική διαχείριση των πόρων ώστε να εξαλειφθούν τα φαινόμενα παράνομου ατομικού προσπορισμού ή και ιδιοποίησης από συμφέροντα.

Η ανεργία και η φτώχεια λαμβάνουν εκρηκτικές διαστάσεις στη χώρα μας. Όλοι όσοι αντιμετωπίζουν πρόβλημα κάλυψης των βασικών βιοτικών αναγκών δεν περιμένουν περιγραφή του προβλήματος τους. Περιμένουν συγκεκριμένες προτάσεις που να συνεισφέρουν στην αντιμετώπισή του. Περιμένουν πρακτικές ενέργειες και υλοποίηση μέτρων υποστήριξης και ανακούφισης. Απαιτούν δε, η κοινωνική προστασία να λάβει χώρα τώρα, σε πραγματικό χρόνο.

Οι προτάσεις της Δημοκρατικής Αριστεράς για την κοινωνική πολιτική στη συγκυρία είναι συγκεκριμένες και ρεαλιστικές. Συνυπολογίζουμε τις δημοσιονομικές δυσκολίες. Δεν παραιτούμαστε όμως από την πολιτική προσπάθεια για την υλοποίηση προνοιακών πολιτικών.

Η αλλαγή του μοντέλου ανάπτυξης στην Ελλάδα ώστε να ανασυγκροτηθεί η οικονομία της με σύγχρονους όρους, είναι η μακροπρόθεσμη λύση. Όμως το μέγεθος της ανεργίας είναι τόσο μεγάλο που το πέρασμα στην ανάπτυξη δεν ισοδυναμεί με άμεση ένταξη στην εργασία του ενός εκατομμυρίου τριακοσίων χιλιάδων ανέργων. Γι αυτό χρειάζεται να υπάρξουν έκτακτα και εκτεταμένα μέτρα, κυρίως για τις ομάδες υψηλού κινδύνου, όπως οι άνεργοι που ζουν σε νοικοκυριά στα οποία δεν υπάρχει ενήλικας εργαζόμενος, οι μακροχρόνια άνεργοι με παρωχημένες ειδικότητες, οι άνεργοι άνω των 55 ετών.

Σε περιόδους που δεν δημιουργούνται θέσεις εργασίας στον ιδιωτικό τομέα πρέπει τα συστήματα υποστήριξης να διευρύνονται. Η πρόταση της Δημοκρατικής Αριστεράς περιλαμβάνει: 

ü      Αναμόρφωση των Συστημάτων Επιδότησης Ανεργίας, με στόχο την αύξηση του χρόνου επιδότησης και διεύρυνση των ωφελούμενων.

ü      Υγειονομική περίθαλψη όλων των εγγεγραμμένων ανέργων, χωρίς προϋποθέσεις.

ü      Έκτακτες και εκτεταμένες δράσεις ένταξης των ανέργων σε προγράμματα «άμεσης δημιουργίας θέσεων απασχόλησης μέσω προγραμμάτων κοινωφελούς χαρακτήρα», εργασιακής τοποθέτησης και στοχευμένης κατάρτισης.

Θέσαμε το ζήτημα στο υψηλότερο πολιτικό επίπεδο και ζητήσαμε να ενταχθεί στην πρόσφατη διαπραγμάτευση με τους εταίρους. Φαίνεται ότι γίνεται κατανοητή η ανάγκη να υπάρξουν μέτρα ανακούφισης των ανέργων. Αποτελεί εξάλλου αντικείμενο της επίσκεψης μας στις Βρυξέλλες και στη συνάντηση που θα έχουμε με τον αρμόδιο Κοινοτικό Επίτροπο της Ε.Ε. Τα μέτρα πρέπει να είναι άμεσα. Καμιά οικογένεια χωρίς ενήλικα απασχολούμενο ή ενταγμένο σε πρόγραμμα στήριξης της απασχόλησης.

Ειδική η αναφορά μας στους νέους.

Έχουμε πλήρη γνώση των δυσκολιών και ταυτόχρονα γνωρίζουμε τις δυνατότητες τους. Η προώθηση της νεανικής απασχόλησης και επιχειρηματικότητας πρέπει να υποστηριχθεί με διάφορους τρόπους. Μεταξύ αυτών και με τη δημιουργία χρήσιμων υποδομών σε όλους τους Δήμους, που θα υποστηρίξουν τους νέους που θέλουν να επιχειρήσουν. Με συμβουλευτική στήριξη και με παροχή χώρων και εξοπλισμού κοινής χρήσης ως επαγγελματικής στέγης. Νέες ιδέες και νοοτροπίες θα οδηγήσουν τη χώρα στην αλλαγή του αναπτυξιακού μοντέλου. Και η νέα γενιά μπορεί και πρέπει να πρωτοπορεί σε αυτή την κατεύθυνση.

Η ανεργία και η μη καταβολή δεδουλευμένων οδηγεί οικογένειες σε ακραία φτώχεια. Τέτοια που να μην μπορούν να θρέψουν ικανοποιητικά τα παιδιά τους. Το 20% των παιδιών ζουν σε τέτοιο οικογενειακό περιβάλλον. Η υποστήριξη σε αυτά τα παιδιά είναι θέμα άμεσης προτεραιότητας. Πρέπει όλοι μαζί – κυβέρνηση, κόμματα, θεσμοί και συλλογικότητες - να κάνουμε υπόθεση μας την αντιμετώπιση της έλλειψης τροφής για τα παιδιά. Η καθιέρωση του θεσμού των σχολικών γευμάτων πρέπει να προχωρήσει άμεσα ξεκινώντας από σχολεία υποβαθμισμένων περιοχών.

Η κοινωνική προστασία όμως δεν μπορεί να είναι επαρκής χωρίς την καθιέρωση του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος. Αυτό πρέπει να λειτουργεί ως το τελευταίο δίχτυ για όσους απειλούνται από ακραία φτώχεια. Για μας αυτό είναι ένα μέτρο γενικής εφαρμογής. Εκτός από το χρηματικό εισόδημα πρέπει να πλαισιωθεί από τη δυνατότητα πρόσβασης στην υγεία και την εκπαίδευση.

Πρέπει να φθάσουμε στο επίπεδο να μπορούμε να δίνουμε το 1% του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος για την υλοποίηση αυτού του μέτρου, έτσι ώστε να εξαλειφθεί η ακραία φτώχεια. Η πιλοτική εφαρμογή μπορεί να γίνει μέσα στο 2013 και η γενική εφαρμογή να υλοποιηθεί από τον Ιανουάριο του 2014.

Κανείς πολίτης δεν πρέπει να αφήνεται μόνος του.

Η χρηματοδότηση αυτού του πλαισίου μέτρων για την αντιμετώπιση της οξείας κοινωνικής κρίσης και της προστασίας των ομάδων υψηλού κινδύνου, μπορεί και πρέπει να γίνει:

ü      Με αναπροσανατολισμό των πόρων του ΕΣΠΑ που υλοποιείται και έχει 8,7 δις ευρώ αναξιοποίητα.

ü      Με ταχύτατη χρηματοδότηση δράσεων για τους νέους μέσα από την ευρωπαϊκή πρωτοβουλία για την απασχόληση των νέων.

ü      Με τη διεκδίκηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση υψηλότερων προκαταβολών στις αρχές του 2014 από τον Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο 2014-2020, που εμπεριέχει ως έναν από τους κύριους άξονες την καταπολέμηση της φτώχειας.

ü      Με τη δημιουργία ενός ταμείου κοινωνικής αλληλεγγύης που θα συγκεντρώνει πόρους που θα διατίθενται αποκλειστικά σε δράσεις κοινωνικής στήριξης. Το ταμείο αυτό θα συγκεντρώνει την εισφορά κοινωνικής αλληλεγγύης, την επιπλέον χρηματοδοτική συμβολή επιχειρήσεων και φυσικών προσώπων, την προσφορά εθελοντικής εργασίας και την προσφορά διαφόρων ειδών.

Για την υλοποίηση συγκεκριμένων προτάσεων όμως πρέπει να συντρέχουν ορισμένες προϋποθέσεις. Η δημοσιονομική εξυγίανση και η μετάβαση της χώρας σε πλεονασματικούς προϋπολογισμούς, είναι μία αυτονόητη ανάγκη που πέραν όλων των άλλων θετικών επιδράσεων θα ωφελήσει μακροπρόθεσμα και την κοινωνική πολιτική. Θα δώσει στην Πολιτεία την δυνατότητα να ασκήσει πολιτικές που σήμερα δεν μπορεί λόγω περιορισμών. Για να επιτευχθεί όμως η δημοσιονομική εξυγίανση, μείζον στόχος είναι η ανάσχεση της ύφεσης. Ύφεση που για 6η χρονιά οδηγεί σε συρρίκνωση του εθνικού πλούτου και δυσχεραίνει την προσπάθεια εξόδου από την κρίση.

Είναι αναγκαία μια άλλη οικονομική πολιτική στον αντίποδα της σημερινής πολιτικής λιτότητας που δημιουργεί πτώση της εγχώριας ζήτησης, ύφεση, μείωση των θέσεων εργασίας, αύξηση της φτώχειας. Για αυτό αγωνιζόμαστε για αλλαγές στο πρόγραμμα προσαρμογής, αλλά και στη γενικότερη ευρωπαϊκή πολιτική αντιμετώπισης της κρίσης που εξ αντικειμένου συνιστά ένα πλαίσιο καθοριστικής σημασίας.

Απάντηση στην ύφεση και επίλυση του δημοσιονομικού προβλήματος είναι η εκκίνηση μιας αναπτυξιακής διαδικασίας. Μιας αναπτυξιακής διαδικασίας όμως με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Με διατηρησιμότητα στηριγμένη στη στροφή της χώρας σε τομείς διεθνώς εμπορεύσιμων αγαθών, με έμφαση στην έρευνα και την καινοτομία. Με οικολογική ευαισθησία. Με δίκαιο μέρισμα στις δυνάμεις τις εργασίας – για αυτό εξάλλου δίνουμε τη μάχη των εργασιακών σχέσεων. Με δημιουργία νέων θέσεων εργασίας που θα αποφέρουν εισοδήματα. Μια αναπτυξιακή διαδικασία που θα επιδράσει αποφασιστικά στην επίτευξη των δημοσιονομικών στόχων και θα δημιουργήσει τις συνθήκες εκείνες που θα επιτρέψουν την άσκηση μιας πιο φιλόδοξης κοινωνικής πολιτικής. Στόχος πρέπει να είναι η εξάλειψη του κινδύνου νέων περικοπών σε μισθούς και επιδόματα και η επίτευξη θετικής υπέρβασης του δημοσιονομικού στόχου, ώστε να σταθεί δυνατή η διοχέτευση του 70% της υπέρβασης σε μέτρα κοινωνικής πολιτικής, όπως έχει προβλεφθεί στο νέο μεσοπρόθεσμο μετά από πρόταση της Δημοκρατικής Αριστεράς.

Για να επιτευχθεί η επαναθεμελίωση του κοινωνικού κράτους είναι αναγκαίοι και ορισμένοι επιμέρους εκσυγχρονισμοί. Χρειάζεται μία δημόσια διοίκηση απαλλαγμένη από πρακτικές, νοοτροπίες και χαρακτηριστικά του παρελθόντος. Σύγχρονη, αποτελεσματική, ποιοτικά αναβαθμισμένη. Μια τέτοια δημόσια διοίκηση αναμφίβολα θα υποβοηθήσει την άσκηση κοινωνικής πολιτικής. Για αυτό το λόγο επιμείναμε και θα επιμένουμε, όσο και αν χρειαστεί, στην ανάγκη υποστήριξης της διοικητικής μεταρρύθμισης. Μιας μεταρρύθμισης που βρίσκεται στην κορυφή των προτεραιοτήτων μας.

Η διαπραγμάτευση με την τρόικα ολοκληρώθηκε σε αυτή τη φάση. Είναι θετικό το γεγονός ότι τα αποτελέσματα της εξασφαλίζουν τη συνέχιση της χρηματοδότησης. Η συμφωνία περιλαμβάνει για πρώτη φορά βελτιωτικές ρυθμίσεις. Περιλαμβάνει την αναγνώριση της ανάγκης να ληφθούν άμεσα μέτρα υποστήριξης των ανέργων. Οι εταίροι μας οφείλουν όμως να αντιληφθούν και να αποδεχθούν ότι η ελληνική κοινωνία εξαντλεί τα όρια της και η οικονομία χρειάζεται ανάσες. Νέα μέτρα που θα υποβαθμίσουν τη ζωή των πολιτών δεν μπορούν να γίνουν δεκτά. Αντίθετα η λήψη μέτρων μείωσης των φόρων, μείωσης του ΦΠΑ στην εστίαση και του φόρου στο πετρέλαιο θέρμανσης, είναι ρυθμίσεις που πρέπει να προχωρήσουν άμεσα. Ταυτόχρονα είναι αναγκαία η ευρωπαϊκή ενίσχυση για τη δημιουργία ενός αναπτυξιακού κύματος με κινητοποίηση όλων των εσωτερικών δυνάμεων και τη μόχλευση κεφαλαίων από το εξωτερικό, που θα δημιουργήσει θέσεις εργασίας και εισοδήματα.

Η κυβέρνηση πρέπει να εργασθεί συστηματικά και η Δημοκρατική Αριστερά θα πρωταγωνιστήσει στην προώθηση των μεταρρυθμίσεων στο κράτος και την οικονομία. Στην καταπολέμηση όλων των φαινόμενων γραφειοκρατίας, σπατάλης, διαφθοράς, ιδιοποίησης των δημοσίων πόρων και φοροδιαφυγής. Φαινόμενα που στέκονται εμπόδιο στον δίκαιο καταμερισμό των βαρών και εν τέλει στην ανόρθωση της χώρας.

Κλείνοντας θα ήθελα να στείλω και ένα μήνυμα, από αυτό το βήμα. Η κυβέρνηση είναι υποχρεωμένη να πετύχει και θα το κάνει. Η Ελλάδα, οι άνθρωποί της, έχουν καταβάλει μεγάλες προσπάθειες και θα τις συνεχίσουν. Η  βοήθεια των εταίρων μας είναι καθοριστικής σημασίας. Εντείνουμε τις προσπάθειες. Κρατάμε σταθερή πορεία. Η Δημοκρατική Αριστερά θα εργασθεί συστηματικά για την ευρωπαϊκή προοπτική της χώρας με δημοκρατία και κοινωνική συνοχή. Μια χώρα και μια κοινωνία δικαιότερη. Μια χώρα που θα δίνει ευκαιρίες στους νέους, αξιοπρέπεια στους απόμαχους της ζωής και ποιότητα ζωής στους εργαζόμενους και στους πολίτες της.