Με αφορμή την προχθεσινή συνέλευση της ΔΗΜΑΡ Δράμας
Η ΣΗΜΕΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΚΑΚΟΒΟΥΛΗΣ ΚΡΙΤΙΚΗΣ
"Με τις λέξεις σου να είσαι πολύ προσεκτικός,
όπως είσαι ακριβώς μ' έναν βαριά τραυματισμένο που κουβαλάς στον ώμο".
Άρης Αλεξάνδρου
Παρακολούθησα προχθές τη Συνέλευση της ΔΗΜΑΡ, παραμένοντας φίλος αυτού του πολιτικού πόλου, παρά το ισχυρό σοκ που βίωσα από τη συμμετοχή στη συγκυβέρνηση. Πολλοί φίλοι της ΔΗΜΑΡ διέκριναν παλινωδίες, αυτοαναιρέσεις και ενδοτικότητα απέναντι στους ισοπεδωτικούς και αναξιόπιστους κυβερνητικούς εταίρους. Αλλά και ο τρόπος αποχώρησης θόλωσε την εικόνα της ΔΗΜΑΡ, όπως εύστοχα διατυπώθηκε στη συνέλευση. Όλες αυτές οι αστοχίες τραυμάτισαν αλλά δεν εκμηδένισαν την εμπιστοσύνη μου σε έναν χώρο που συνεχίζω να τον θεωρώ ότι παραμένει ζωτικά αναγκαίος για την συνεχώς αυξανόμενη πόλωση της πολιτικής μας ζωής.
Παρακολουθώντας λοιπόν τις ομιλίες και τοποθετήσεις και παρά το αβίαστα δημοκρατικό κλίμα της συνέλευσης, διαπίστωσα ότι σε ευαίσθητα θέματα αντιπαράθεσης, ακόμα και στη ΔΗΜΑΡ, δεν έχουμε απεγκλωβιστεί από έναν αρνητικό αυτοματισμό που ταλανίζει την ελληνική κοινωνία, την πολιτική μας κουλτούρα και δυστυχώς και την κουλτούρα της Αριστεράς: Όταν ένα θέμα είναι για μας κρίσιμο και δοκιμάζει τον αξιακό μας κώδικα, δεν ανεχόμαστε τη διαφοροποίηση. Είναι χαρακτηριστική η εμπειρία από την προχθεσινή συνέλευση. Αλλά ας γίνω πιο συγκεκριμένος.
Στην προχθεσινή συνέλευση, στο πάνελ των εισηγητών ήταν και μέλη της Κεντρικής Επιτροπής, άνθρωποι με συγκροτημένο πολιτικό λόγο και ανοιχτή διάθεση να ακούσουν. Ένας από αυτούς (δεν έχουν εδώ σημασία τα ονόματα) ήταν από την «Πρωτοβουλία των 58» και όπως ήταν φυσικό, την υπερασπίστηκε. Ένας άλλος ομιλητής , επίσης μέλος της Κεντρικής Επιτροπής, ήταν σαφώς αντίθετος. Στη ροή του λόγου του διατύπωσε την άποψη πως «Η Πρωτοβουλία των 58 αποβλέπει στη ρευστοποίηση της ΔΗΜΑΡ». Εύλογα ο άλλος αντέδρασε, αντιλαμβανόμενος το αυθαίρετο της κριτικής. «Δεν μπορείς να λες, σύντροφε, ότι αποβλέπουμε στη ρευστοποίηση της ΔΗΜΑΡ». Συνεχίστηκε μια σύντομη, σε χαμηλούς τόνους αντιπαράθεση, η οποία ευτυχώς δεν εκτράπηκε, ωστόσο άφησε τα πράγματα μετέωρα.
Το συμβάν θα γινόταν θλιβερό, αν ανέβαιναν οι τόνοι της αντιπαράθεσης. Σε κάθε περίπτωση όμως είναι θλιβερό να εκτρεπόμαστε σε μια κριτική που είναι αυθαίρετη και λειτουργεί εμπρηστικά. Γιατί εδώ η σημειολογία της κριτικής είναι αμείλικτη και αποκαλύπτει είτε λανθασμένα ανακλαστικά είτε έλλειψη σεβασμού στον «αντίπαλο» σύντροφο. Μια κριτική που διατυπώνεται με φράσεις του τύπου « επιδιώκει να…», «αποβλέπει στο να…», «στοχεύει να…» ή, ακόμη χειρότερα, « έχει ανομολόγητο στόχο να…», δεν είναι καν κριτική αλλά δίκη προθέσεων: Αποδίδει στον «αντίπαλο» κακές προθέσεις και τον καταδικάζει τελεσίδικα! Όσοι χρησιμοποιούν μια τέτοια ρητορική (όχι μόνο στην πολιτική αντιπαράθεση) δεν έχουν δικαίωμα να αγνοούν πως αποδίδουν κατά τρόπο αυθαίρετο κακόβουλες προθέσεις στον άλλον, καθιστώντας τον υπόλογο και ένοχο για πράγματα που ενδεχομένως δεν είχε καν διανοηθεί! Γι’ αυτό και λειτουργεί ως «χτύπημα κάτω από τη μέση», με το θύμα να αισθάνεται βάναυσο τραυματισμό, και το χειρότερο: αναδύονται μέσα του τα πιο φορτισμένα αμυντικά ανακλαστικά, τροφοδοτημένα από το σοκ του πλήγματος που υπέστη. Η τελική σύνθεση όλου αυτού του παραλόγου είναι η αλληλοτροφοδότηση μιας αρνητικής φόρτισης, που μπορεί να φτάσει στην ακραία, αμοιβαία εμπάθεια.
Στην πολιτική το παρατηρούμε αυτό κατά κόρον στην κριτική μεταξύ των κομμάτων, το παρατηρούμε δυστυχώς και στην κριτική που ασκείται μεταξύ ΔΗΜΑΡ και ΣΥΡΙΖΑ. Το γεγονός ότι η ΔΗΜΑΡ συνήθως απαντά από θέση μειωμένης ισχύος, δεν δικαιολογεί κατά την άποψή μου αυτόν τον τύπο κριτικής, που καταντά δίκη προθέσεων. Πολύ περισσότερο, όταν αυτή η κριτική διατυπώνεται μεταξύ συντρόφων-συναγωνιστών.
Γνωρίζουμε πως η ιστορία του κομμουνιστικού και αριστερού κινήματος σ’ αυτή τη χώρα έχει τις κορυφώσεις αλλά και τις αβύσσους της. Και παραμένουν τραυματικές οι πρακτικές κανιβαλισμού που εκδηλώνονταν συχνά, ήδη από την εποχή του Μεσοπολέμου, σε όσους τολμούσαν να ασκήσουν κριτική απέναντι στην κυρίαρχη γραμμή. Κατάλοιπο ίσως αυτής της κουλτούρας είναι όλα αυτά τα υπερευαίσθητα, εχθρικά ανακλαστικά που ορθώνονται από κάποιους απέναντι στη διαφορετική άποψη. Για ένα κόμμα ανοιχτό στη διαφορετικότητα και θετικό στις γόνιμες συνθέσεις , όπως η ΔΗΜΑΡ, τέτοια αντανακλαστικά αλλοιώνουν εκφυλιστικά την ίδια τη φυσιογνωμία του.
Θα πρέπει ίσως να μην το ξεχνούν όσοι θα ασκήσουν στο συνέδριο κριτική στα πεπραγμένα της κυβερνητικής συμμετοχής της ΔΗΜΑΡ αλλά και στην «Πρωτοβουλία των 58», με την οποία –ίσως έχει σημασία να πω ότι- δεν ταυτίζομαι.
Δημήτρης Σφακιανάκης
Η ΣΗΜΕΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΚΑΚΟΒΟΥΛΗΣ ΚΡΙΤΙΚΗΣ
"Με τις λέξεις σου να είσαι πολύ προσεκτικός,
όπως είσαι ακριβώς μ' έναν βαριά τραυματισμένο που κουβαλάς στον ώμο".
Άρης Αλεξάνδρου
Παρακολούθησα προχθές τη Συνέλευση της ΔΗΜΑΡ, παραμένοντας φίλος αυτού του πολιτικού πόλου, παρά το ισχυρό σοκ που βίωσα από τη συμμετοχή στη συγκυβέρνηση. Πολλοί φίλοι της ΔΗΜΑΡ διέκριναν παλινωδίες, αυτοαναιρέσεις και ενδοτικότητα απέναντι στους ισοπεδωτικούς και αναξιόπιστους κυβερνητικούς εταίρους. Αλλά και ο τρόπος αποχώρησης θόλωσε την εικόνα της ΔΗΜΑΡ, όπως εύστοχα διατυπώθηκε στη συνέλευση. Όλες αυτές οι αστοχίες τραυμάτισαν αλλά δεν εκμηδένισαν την εμπιστοσύνη μου σε έναν χώρο που συνεχίζω να τον θεωρώ ότι παραμένει ζωτικά αναγκαίος για την συνεχώς αυξανόμενη πόλωση της πολιτικής μας ζωής.
Παρακολουθώντας λοιπόν τις ομιλίες και τοποθετήσεις και παρά το αβίαστα δημοκρατικό κλίμα της συνέλευσης, διαπίστωσα ότι σε ευαίσθητα θέματα αντιπαράθεσης, ακόμα και στη ΔΗΜΑΡ, δεν έχουμε απεγκλωβιστεί από έναν αρνητικό αυτοματισμό που ταλανίζει την ελληνική κοινωνία, την πολιτική μας κουλτούρα και δυστυχώς και την κουλτούρα της Αριστεράς: Όταν ένα θέμα είναι για μας κρίσιμο και δοκιμάζει τον αξιακό μας κώδικα, δεν ανεχόμαστε τη διαφοροποίηση. Είναι χαρακτηριστική η εμπειρία από την προχθεσινή συνέλευση. Αλλά ας γίνω πιο συγκεκριμένος.
Στην προχθεσινή συνέλευση, στο πάνελ των εισηγητών ήταν και μέλη της Κεντρικής Επιτροπής, άνθρωποι με συγκροτημένο πολιτικό λόγο και ανοιχτή διάθεση να ακούσουν. Ένας από αυτούς (δεν έχουν εδώ σημασία τα ονόματα) ήταν από την «Πρωτοβουλία των 58» και όπως ήταν φυσικό, την υπερασπίστηκε. Ένας άλλος ομιλητής , επίσης μέλος της Κεντρικής Επιτροπής, ήταν σαφώς αντίθετος. Στη ροή του λόγου του διατύπωσε την άποψη πως «Η Πρωτοβουλία των 58 αποβλέπει στη ρευστοποίηση της ΔΗΜΑΡ». Εύλογα ο άλλος αντέδρασε, αντιλαμβανόμενος το αυθαίρετο της κριτικής. «Δεν μπορείς να λες, σύντροφε, ότι αποβλέπουμε στη ρευστοποίηση της ΔΗΜΑΡ». Συνεχίστηκε μια σύντομη, σε χαμηλούς τόνους αντιπαράθεση, η οποία ευτυχώς δεν εκτράπηκε, ωστόσο άφησε τα πράγματα μετέωρα.
Το συμβάν θα γινόταν θλιβερό, αν ανέβαιναν οι τόνοι της αντιπαράθεσης. Σε κάθε περίπτωση όμως είναι θλιβερό να εκτρεπόμαστε σε μια κριτική που είναι αυθαίρετη και λειτουργεί εμπρηστικά. Γιατί εδώ η σημειολογία της κριτικής είναι αμείλικτη και αποκαλύπτει είτε λανθασμένα ανακλαστικά είτε έλλειψη σεβασμού στον «αντίπαλο» σύντροφο. Μια κριτική που διατυπώνεται με φράσεις του τύπου « επιδιώκει να…», «αποβλέπει στο να…», «στοχεύει να…» ή, ακόμη χειρότερα, « έχει ανομολόγητο στόχο να…», δεν είναι καν κριτική αλλά δίκη προθέσεων: Αποδίδει στον «αντίπαλο» κακές προθέσεις και τον καταδικάζει τελεσίδικα! Όσοι χρησιμοποιούν μια τέτοια ρητορική (όχι μόνο στην πολιτική αντιπαράθεση) δεν έχουν δικαίωμα να αγνοούν πως αποδίδουν κατά τρόπο αυθαίρετο κακόβουλες προθέσεις στον άλλον, καθιστώντας τον υπόλογο και ένοχο για πράγματα που ενδεχομένως δεν είχε καν διανοηθεί! Γι’ αυτό και λειτουργεί ως «χτύπημα κάτω από τη μέση», με το θύμα να αισθάνεται βάναυσο τραυματισμό, και το χειρότερο: αναδύονται μέσα του τα πιο φορτισμένα αμυντικά ανακλαστικά, τροφοδοτημένα από το σοκ του πλήγματος που υπέστη. Η τελική σύνθεση όλου αυτού του παραλόγου είναι η αλληλοτροφοδότηση μιας αρνητικής φόρτισης, που μπορεί να φτάσει στην ακραία, αμοιβαία εμπάθεια.
Στην πολιτική το παρατηρούμε αυτό κατά κόρον στην κριτική μεταξύ των κομμάτων, το παρατηρούμε δυστυχώς και στην κριτική που ασκείται μεταξύ ΔΗΜΑΡ και ΣΥΡΙΖΑ. Το γεγονός ότι η ΔΗΜΑΡ συνήθως απαντά από θέση μειωμένης ισχύος, δεν δικαιολογεί κατά την άποψή μου αυτόν τον τύπο κριτικής, που καταντά δίκη προθέσεων. Πολύ περισσότερο, όταν αυτή η κριτική διατυπώνεται μεταξύ συντρόφων-συναγωνιστών.
Γνωρίζουμε πως η ιστορία του κομμουνιστικού και αριστερού κινήματος σ’ αυτή τη χώρα έχει τις κορυφώσεις αλλά και τις αβύσσους της. Και παραμένουν τραυματικές οι πρακτικές κανιβαλισμού που εκδηλώνονταν συχνά, ήδη από την εποχή του Μεσοπολέμου, σε όσους τολμούσαν να ασκήσουν κριτική απέναντι στην κυρίαρχη γραμμή. Κατάλοιπο ίσως αυτής της κουλτούρας είναι όλα αυτά τα υπερευαίσθητα, εχθρικά ανακλαστικά που ορθώνονται από κάποιους απέναντι στη διαφορετική άποψη. Για ένα κόμμα ανοιχτό στη διαφορετικότητα και θετικό στις γόνιμες συνθέσεις , όπως η ΔΗΜΑΡ, τέτοια αντανακλαστικά αλλοιώνουν εκφυλιστικά την ίδια τη φυσιογνωμία του.
Θα πρέπει ίσως να μην το ξεχνούν όσοι θα ασκήσουν στο συνέδριο κριτική στα πεπραγμένα της κυβερνητικής συμμετοχής της ΔΗΜΑΡ αλλά και στην «Πρωτοβουλία των 58», με την οποία –ίσως έχει σημασία να πω ότι- δεν ταυτίζομαι.
Δημήτρης Σφακιανάκης
