Εμένα είπες κράτος πλυντήριο;
Το τέρας
Η Κύπρος ήταν ο μεγαλύτερος φορολογικός παράδεισος της Ευρώπης. Τώρα παίρνουν σειρά και οι υπόλοιποι.
Η Κύπρος ήταν ο μεγαλύτερος φορολογικός παράδεισος της Ευρώπης. Τώρα παίρνουν σειρά και οι υπόλοιποι.
Το ρεπορτάζ
Όποιος (από εμάς, τους κοινούς θνητούς) είναι σίγουρος ότι έχει μια ξεκάθαρη εικόνα για το τι ακριβώς συζητάμε αυτές τις μέρες επάνω στο θέμα του σημερινού τέρατος, μάλλον πλανάται. Το ζήτημα είναι τόσο περίπλοκο, με τόσες υποπεριπτώσεις και ξεχωριστές λεπτομέρειες, που είναι πάρα πολύ δύσκολο να αποτυπώσει την υπάρχουσα κατάσταση και να αποκρυπτογραφήσει κάποιος τις προθέσεις της Ε.Ε. αυτή τη στιγμή.
Όποιος (από εμάς, τους κοινούς θνητούς) είναι σίγουρος ότι έχει μια ξεκάθαρη εικόνα για το τι ακριβώς συζητάμε αυτές τις μέρες επάνω στο θέμα του σημερινού τέρατος, μάλλον πλανάται. Το ζήτημα είναι τόσο περίπλοκο, με τόσες υποπεριπτώσεις και ξεχωριστές λεπτομέρειες, που είναι πάρα πολύ δύσκολο να αποτυπώσει την υπάρχουσα κατάσταση και να αποκρυπτογραφήσει κάποιος τις προθέσεις της Ε.Ε. αυτή τη στιγμή.
Η Κύπρος ήταν, σίγουρα, ένας φορολογικός παράδεισος. Με χαμηλή και ενιαία φορολογία και τραπεζικό σύστημα που δεχόταν κεφάλαια χωρίς να ελέγχει την προέλευσή τους, έδινε τεράστια περιθώρια στην ελεύθερη και συμφέρουσα δραστηριοποίηση νομικών και φυσικών προσώπων.
Από την άλλη, όμως, υπάρχουν πολλές άλλες χώρες που προτιμώνται, για διαφορετικούς λόγους, η κάθε μία και, μάλιστα, από διαφορετικά target group. Οι Γάλλοι πλούσιοι, για παράδειγμα, προτιμούν τη Μεγάλη Βρετανία όπου επιβάλλεται στους μη μόνιμους κατοίκους φόρος για τα εισοδήματα μόνο που αποκτώνται ή μεταφέρονται στη Βρετανία. Κάποιοι συμπατριώτες τους, πολύ πλούσιοι, προτιμούν την Ελβετία, όπου υπάρχει το τραπεζικό απόρρητο και δεν φορολογούνται με βάση τα εισοδήματα και την περιουσία τους, αλλά βάσει των δαπανών που πραγματοποιούν στην Ελβετία και, πάντως, δεν πρέπει να είναι καθόλου χαμηλές. Δεν παραβλέπουν και τις φορολογικές διευκολύνσεις που παρέχει το Βέλγιο, ενώ όσοι Γάλλοι μπορούν να παρακάμψουν το εμπόδιο της υπηκοότητας και να αποκτήσουν κάποια άλλη εγκαθίστανται στο βαρετό, κατά τα άλλα, Μονακό, όπου δεν πληρώνουν καθόλου φόρο.
Το Λουξεμβούργο είναι παράδεισος για να ανοίξει κάποιος επιχείρηση. Καθόλου τυχαίο ότι πρόσφατα ελληνικές επιχειρήσεις μετέφεραν εκεί την έδρα τους. Το σημαντικό είναι ότι η χώρα κάνει τα πάντα προκειμένου να διευκολύνει τους επενδυτές, διατηρώντας άλλη φορολογία στην πρωτεύουσα και άλλη στο υπόλοιπο Δουκάτο. Δεν φορολογούνται τα μερίσματα και τα κέρδη φορολογούνται με ποσοστό 23-28%. Υπάρχει εύκολη πρόσβαση σε τραπεζικό δανεισμό με χαμηλά επιτόκια χορηγήσεων, ενώ τα επιτόκια καταθέσεων είναι μηδενικά. Εάν ο πελάτης δεν αγγίξει τα χρήματά του για ένα χρόνο, έχει από την τράπεζα ένα πριμ της τάξεως 0,8-1%.
Οι μεγάλοι πελάτες, για τους Βούργους, χρήζουν ειδικής και προνομιακής μεταχείρισης, παρόλο που η προέλευση του χρήματος -όπως λέγεται- ελέγχεται. Ωστόσο, και αυτοί μπορεί να πέσουν θύματα πάμπλουτων επενδυτών, όπως ο Ινδός «βασιλιάς του χάλυβα», Λακσμί Μιτάλ. Ο Ινδός αγόρασε το 2006 την Arcelor, μεγαλύτερη βιομηχανία χάλυβα στον κόσμο, με την υπόσχεση να διατηρήσει τις θέσεις εργασίας σε Γαλλία και Βέλγιο και στη συνέχεια άρχισε να συρρικνώνει δραστηριότητες και να κλείνει μονάδες, με αποτέλεσμα να κηρυχθεί persona non grata για τη Γαλλία.
Το μικρό Δουκάτο του Λουξεμβούργου, με ΑΕΠ 25 δισ. ευρώ, θεωρείται ένα από τα ασφαλέστερα μέρη του κόσμου για τους επενδυτές. Γι' αυτό και στα 150 τραπεζικά του ιδρύματα «κάθονται» περίπου 600 δισ. ευρώ από offshore funds. Θεωρείται παράδεισος για τα funds καθώς είναι εύκολο, μέσα από ένα δαιδαλώδες κι ακατανόητο (για εμάς τους κοινούς θνητούς) σύστημα offshore εταιρειών, να χαθούν και να αλλάξουν πορεία τα ίχνη του αρχικού κεφαλαίου.
Εκτός από το Λουξεμβούργο, όπου ο τραπεζικός του τομέας είναι χοντρικά 24 φορές το μέγεθος της οικονομίας του, διογκωμένο τραπεζικό τομέα έχουν η Ιρλανδία (οκτώ φορές) και η μικρή Μάλτα(7,8 φορές).
Μάλτα, ο φρουτάκιας
Ποια, όμως, είναι η ιδιαιτερότητα της Μάλτας που την καθιστά ελκυστική; Κυρίως η ευκολία με την οποία δίνονται οι άδειες του διαδικτυακού τζόγου. Η Μάλτα είναι «ο φρουτάκιας» της Ευρώπης. Δίνοντας άδειες για gaming casino, οι επιχειρηματίες μπορούν να ικανοποιήσουν τα γούστα των τζογαδόρων του κόσμου όλου.
Ποια, όμως, είναι η ιδιαιτερότητα της Μάλτας που την καθιστά ελκυστική; Κυρίως η ευκολία με την οποία δίνονται οι άδειες του διαδικτυακού τζόγου. Η Μάλτα είναι «ο φρουτάκιας» της Ευρώπης. Δίνοντας άδειες για gaming casino, οι επιχειρηματίες μπορούν να ικανοποιήσουν τα γούστα των τζογαδόρων του κόσμου όλου.
Υπερτροφικός είναι ο τραπεζικός τομέας και στη Μεγάλη Βρετανία ενώ ακούγονται πολλά για το μέγεθος αυτού στην Ολλανδία αλλά και τη Σουηδία. Επίσης, φορολογικοί παράδεισοι στην Ευρώπη υπάρχουν στο Τζέρσεϊ, το νησί ανάμεσα στη Γαλλία και τη Βρετανία που ανήκει μεν στην (άλλοτε βρετανική) Κοινοπολιτεία των Εθνών αλλά όχι στην Ε.Ε., στο Λιχτενστάιν, στο Γιβραλτάρ, την Ανδόρα και σε πολλά ακόμη σημεία.
Σλοβενία
Εδώ πρόκειται για μια άλλη περίπτωση. Η όμορφη Σλοβενία, που αναπτύχθηκε μετά τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας και τη γειτνίασή της με την «Ευρώπη», έχει έναν τραπεζικό τομέα ίσο με το ΑΕΠ της αλλά με ζημιές στις τράπεζές της τα περασμένα χρόνια και μεγάλες επισφάλειες. Το 2012 οι ζημιές ανήλθαν στα 606 εκατομμύρια ευρώ, 67 περισσότερα από το 2011. Οι επισφάλειες και οι ζημιές προέρχονται από δάνεια της τελευταίας δεκαετίας, χάρισμα σε πρόσωπα και κόμματα, καθώς το σύστημά τους επιτρέπει τέτοιου είδους ευνοϊκές συμπεριφορές. Οι περισσότερες τράπεζες είναι κρατικές και η νεοεκλεγμένη κυβέρνηση βρίσκεται μπροστά στην απόφαση της Βουλής να ανακεφαλαιοποιήσει και να ιδιωτικοποιήσει, στη συνέχεια, τις τράπεζες αλλά και στην προειδοποίηση του ΔΝΤ και της Ε.Ε. να πάρει μέτρα, για να μη χρειαστεί να προσφύγει στον μηχανισμό στήριξης.
Εδώ πρόκειται για μια άλλη περίπτωση. Η όμορφη Σλοβενία, που αναπτύχθηκε μετά τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας και τη γειτνίασή της με την «Ευρώπη», έχει έναν τραπεζικό τομέα ίσο με το ΑΕΠ της αλλά με ζημιές στις τράπεζές της τα περασμένα χρόνια και μεγάλες επισφάλειες. Το 2012 οι ζημιές ανήλθαν στα 606 εκατομμύρια ευρώ, 67 περισσότερα από το 2011. Οι επισφάλειες και οι ζημιές προέρχονται από δάνεια της τελευταίας δεκαετίας, χάρισμα σε πρόσωπα και κόμματα, καθώς το σύστημά τους επιτρέπει τέτοιου είδους ευνοϊκές συμπεριφορές. Οι περισσότερες τράπεζες είναι κρατικές και η νεοεκλεγμένη κυβέρνηση βρίσκεται μπροστά στην απόφαση της Βουλής να ανακεφαλαιοποιήσει και να ιδιωτικοποιήσει, στη συνέχεια, τις τράπεζες αλλά και στην προειδοποίηση του ΔΝΤ και της Ε.Ε. να πάρει μέτρα, για να μη χρειαστεί να προσφύγει στον μηχανισμό στήριξης.
Δεν είναι, όμως, μόνο αυτά. Είναι και η γειτονική Κροατία που αναμένεται να περάσει την πόρτα της Ε.Ε., την 1η Ιουλίου. Υπάρχουν δυο σοβαρότατα ζητήματα για τα οποία έγραψεαναλυτικά η Χριστίνα Πουλίδου στα «Βρυξελλάκια» στις 8 Μαρτίου και αξίζει να δώσουμε μεγάλη προσοχή στο πολύ καλό άρθρο της.
Τα πλυντήρια Γερμανία και Ελλάδα
Πρόσφατα είδε το φως της δημοσιότητας έκθεση του ΟΟΣΑ που αναφέρεται στους φορολογικούς παραδείσους. Στην πραγματικότητα, το ζήτημα, κατά την έκθεση, είναι η ευκολία με την οποία κάποιες τεράστιες επιχειρήσεις πληρώνουν φόρο 5% και κάποιες μικρές 30%.
Πρόσφατα είδε το φως της δημοσιότητας έκθεση του ΟΟΣΑ που αναφέρεται στους φορολογικούς παραδείσους. Στην πραγματικότητα, το ζήτημα, κατά την έκθεση, είναι η ευκολία με την οποία κάποιες τεράστιες επιχειρήσεις πληρώνουν φόρο 5% και κάποιες μικρές 30%.
Μια άλλη έκθεση που ανακοινώθηκε πρόσφατα, επίσης, αυτή τουBasel Institute of Governance, που έδωσε σοβαρά επιχειρήματα στους υπερασπιστές του «Όχι» της Κύπρου, καθώς, στη βαθμολογία για το ξέπλυμα βρώμικους χρήματος στον κόσμο, το Λουξεμβούργο είναι 49ο, η Γερμανία τοποθετείται στη θέση 68 και η Κύπρος στη θέση 114. Αποσιωπάται το ότι η Ελλάδα βρίσκεται στην κορυφή της Ευρώπης και κοντά στην κορυφή του κόσμου, στη θέση 29.
Η αλήθεια είναι ότι η Γερμανία είχε δεχτεί προειδοποιήσεις ήδη από τις αρχές του 2011, από την Ε.Ε. και τον ΟΟΣΑ, καθώς δεν συμμορφωνόταν πλήρως με τους νόμους της Ε.Ε. αναφορικά με το ξέπλυμα του μαύρου χρήματος και την αντιμετώπιση του φαινομένου.
Όσο για τη μεθοδολογία που χρησιμοποιήθηκε για την έρευνα, ενώ παρουσιάζονται εναλλακτικοί στατιστικοί τρόποι για την απόδοση βαρύτητας στις μεταβλητές που αναλύουν, οι υπεύθυνοι του Ινστιτούτου παραδέχονται ότι χρησιμοποίησαν ένα σύστημα αξιολόγησης στο οποίο κάποιοι ειδικοί αποφασίζουν για τη βαρύτητα των τιμών κάθε μεταβλητής. Παραδέχονται, επίσης, ότι οι χρησιμοποιούμενες μεταβλητές είναι άνισες ως προς την ποιότητα, το εύρος και τη σχετικότητα. Θεωρούν ότι κύριο εστιακό πεδίο είναι το νομικό πλαίσιο ενάντια στις δραστηριότητες ξεπλύματος παρανόμου χρήματος και χρηματοδότησης τρομοκρατικών ενεργειών (AML/CTF). Θεωρώντας, σε κάθε περίπτωση, ότι οι δείκτες πρέπει να επικεντρώνονται σε αυτό το θέμα δίνουν μια σχετική βαρύτητα 65%, ρίσκο διαφθοράς 10%, χρηματοοικονομικά στάνταρ και διαφάνεια 15%, πολιτικό και νομικό ρίσκο 5% και δημόσια διαφάνεια 5%. Και παραδέχονται ότι ενέχει υποκειμενικότητα. Θεωρούν ότι αυτά είναι τα θέματα που τους αφορούν και ότι δείκτες σχετικοί με παιδεία, οικονομική αποδοτικότητα, δημοσιονομική, εμπορική, ή περιβαλλοντική πολιτική, δεν τους αφορούν.
Όπως και οι ίδιοι αναφέρουν, οι τελικές τιμές δίνουν μια σύνοψη ενός φοβερά πολύπλοκου θέματος, δεν μπορούν να ιδωθούν ως αδιαμφισβήτητα στοιχεία ή μαθηματική μέτρηση δραστηριοτήτων παράνομου ξεπλύματος ή χρηματοδότησης τρομοκρατών. Η μεγαλύτερη έμφαση δίνεται σε εσωτερικές ετήσιες αναφορές, που όμως δεν γίνονται για όλους ετησίως, οπότε μπορεί κάποιες χώρες να έχουν αλλάξει νομικό πλαίσιο και αυτό να μη λαμβάνεται υπόψη.
Συμπέρασμα;
Αυτό που μου είπε ο επίκουρος καθηγητής Χρηματοοικονομικών στο ΑΠΘ, Βασίλης Πολυμένης: «Αυτή τη στιγμή γίνεται juristicion shopping, δηλαδή όποιος αναζητά μια υπηρεσία βρίσκει το μέρος όπου αυτή παρέχεται με τον πιο εύκολο και συμφέροντα τρόπο (βλέπε Μάλτα και gaming). Αυτό είναι ένα γενικότερο πρόβλημα για την Ευρώπη, στο βαθμό που θέλει να ενοποιήσει την οικονομία της και να μειώσει φαινόμενα σαν αυτό της Κύπρου. Είναι απαραίτητο να ενοποιήσει τις διαδικασίες ελέγχου και αδειοδότησης, καθώς και την εποπτεία. Στην Ευρώπη που προχωρά με ταχείς ρυθμούς στην ενοποίηση, τέτοια φαινόμενα πρέπει να εκλείψουν…».
Αυτό που μου είπε ο επίκουρος καθηγητής Χρηματοοικονομικών στο ΑΠΘ, Βασίλης Πολυμένης: «Αυτή τη στιγμή γίνεται juristicion shopping, δηλαδή όποιος αναζητά μια υπηρεσία βρίσκει το μέρος όπου αυτή παρέχεται με τον πιο εύκολο και συμφέροντα τρόπο (βλέπε Μάλτα και gaming). Αυτό είναι ένα γενικότερο πρόβλημα για την Ευρώπη, στο βαθμό που θέλει να ενοποιήσει την οικονομία της και να μειώσει φαινόμενα σαν αυτό της Κύπρου. Είναι απαραίτητο να ενοποιήσει τις διαδικασίες ελέγχου και αδειοδότησης, καθώς και την εποπτεία. Στην Ευρώπη που προχωρά με ταχείς ρυθμούς στην ενοποίηση, τέτοια φαινόμενα πρέπει να εκλείψουν…».
Για τις ανάγκες αυτού του ρεπορτάζ χρειάστηκε να επικοινωνήσω με δεκάδες ανθρώπους: πανεπιστημιακούς, δημοσιογράφους, οικονομολόγους, δικηγόρους, εργαζόμενους στην Ε.Ε. Οι εταιρείες που παρέχουν επενδυτικές συμβουλές δεν μπόρεσαν να με εξυπηρετήσουν, λόγω φόρτου εργασίας τους. Διάβασα δεκάδες δημοσιεύματα, για πολλά από τα οποία χρειάστηκα διευκρινίσεις επί διευκρινίσεων. Αυτά, για όποιον νομίζει ότι η Ευρώπη είναι κάτι απλό στην κατανόηση και την αντιμετώπιση.
