Ο μύθος της κοινωνίας αλληλεγγύης
Tου Αστέρη Χουλιάρα,www.protagon.gr
Η Ελλάδα πέρα από τα Τέρατα
Γιατί η πραγματικότητα δεν είναι πάντα αυτή που νομίζουμε
Το τέρας
Η Ελλάδα ειναι μια κοινωνία αλληλεγγύης και ανθρωπιάς. Για διαφορετικούς λόγους που ο καθένας επικαλείται (Μεσογειακή νοοτροπία, ορθοδοξία, αρχαιοελληνικό παρελθόν κ.α.), ειναι διάχυτη η αντίληψη, οτι ο Ελληνας διαθέτει μια μοναδική ευαισθησία για τον συνάνθρωπο, τον βοηθάει, στέκεται δίπλα του.
To ρεπορτάζ
Δυστυχώς (για μας) όλα τα εμπειρικά δεδομένα δείχνουν ακριβώς το αντίθετο. Τα στοιχεία διαφορετικών και απολύτως αξιόπιστων διεθνών επιστημονικών ερευνών είναι συντριπτικά (εις βάρος μας). Πρώτα απ’ όλα, η ελληνική κοινωνία είναι μια από τις πιο «υλιστικές» κοινωνίες της Δύσης. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Κοινωνική Έρευνα (2010), το ποσοστό των Ελλήνων που συμφωνούν πολύ ή αρκετά με την πρόταση «είναι σημαντικό να είναι κανείς πλούσιος, να έχει χρήματα και ακριβά πράγματα» είναι από τα υψηλότερα στην Ευρώπη.
Δεύτερον, οι Έλληνες έχουν από τους χαμηλότερους δείκτες «αμοιβαίας εμπιστοσύνης» στη Δύση. Αλλεπάλληλες έρευνες έχουν δείξει ότι τα επίπεδα εμπιστοσύνης στις διαπροσωπικές σχέσεις είναι εξαιρετικά χαμηλά στην Ελλάδα. Για παράδειγμα, στηνΕυρωπαϊκή Κοινωνική Έρευνα του 2008, το ποσοστό των Ελλήνων που δηλώνουν ότι «πρέπει να είμαστε πάντα επιφυλακτικοί στις σχέσεις μας με τους ανθρώπους» ανέρχεται σε 59,8% ενώ το αντίστοιχο μέσο ποσοστό στις Ευρωπαϊκές χώρες είναι 38,8%. Στην ίδια έρευνα το ποσοστό των Ελλήνων που δηλώνουν ότι «οι περισσότεροι άνθρωποι θα προσπαθούσαν να με εκμεταλλευθούν» ανέρχεται σε 62,1% ενώ το αντίστοιχο μέσο ποσοστό στην Ευρώπη είναι 28,4%. Και το ποσοστό των Ελλήνων που ισχυρίζονται ότι τις περισσότερες φορές οι «άνθρωποι νοιάζονται κυρίως για τον εαυτό τους» αντί «να βοηθάνε τον άλλο» είναι 58,3% σε σχέση με το αντίστοιχο μέσο ευρωπαϊκό ποσοστό 31,3%.
Όλοι οι δείκτες συμμετοχής στα κοινά, δείχνουν ότι η Ελλάδα έχει πολύ χαμηλότερα ποσοστά «ενεργών πολιτών» (active citizens) σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Δεν είναι τυχαίο ότι στα πανεπιστήμιά μας οι μοναδικές συλλογικές δράσεις των φοιτητών είναι οι κομματικές παρατάξεις.
Το World Giving Index που εκδίδει κάθε χρόνο το Charities Aid Foundation κατατάσσει τις χώρες του κόσμου ανάλογα με το χρήμα και το χρόνο που διαθέτουν οι πολίτες τους σε κοινωφελείς σκοπούς αλλά και με το κατά πόσον είναι πρόθυμοι να βοηθήσουν ένα «ξένο». Το World Giving Index 2012, κατατάσσει την Ελλάδα στην 145η θέση ανάμεσα σε 146 χώρες (!) πολύ κάτω από χώρες του Τρίτου Κόσμου αλλά και στο άλλο άκρο σε σχέση με την «αδελφή» Κύπρο (21η θέση). Δηλαδή η κοινωνική αλληλεγγύη στην Ελλάδα είναι από τις χαμηλότερες στον κόσμο. Και βέβαια άλλο κοινωνική και άλλο συγγενική αλληλεγγύη (εκεί δεν υπάρχουν μετρήσεις αλλά μάλλον έχουμε υψηλά ποσοστά).
Πού οφείλονται αυτές οι θλιβερές επιδόσεις; Πριν ξεκινήσουμε την έρευνα πρέπει πρώτα να συνειδητοποιήσουμε το πρόβλημά μας. Η ελληνική κοινωνία δεν είναι κοινωνία αλληλεγγύης. Είναι μια κοινωνία εσωστρεφής, κατακερματισμένη, ατομιστική, υλιστική και σκληρή.
*0 Αστέρης Χουλιάρας είναι καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου
