Το άτοπον του απεχθούς
Ερώτημα: Πότε έχει νόημα να χαρακτηρίσει μια κυβέρνηση το δημόσιο χρέος ως απεχθές; Απάντηση: Όταν έχει αποφασίσει, μονομερώς, ότι δεν θα το αποπληρώσει και ότι ούτε καν θα μπει σε καμία διαδικασία διαπραγμάτευσης με τους δανειστές της.
Όταν ο αμερικανικός στρατός εισέβαλε στο Ιράκ και οι ΗΠΑ εγκατέστησαν δική τους «κυβέρνηση» στην Βαγδάτη, το πρώτο πράγμα που έκανε (υπό τις διαταγές της Ουάσινγκτον βέβαια) η νέα «κυβέρνηση» ήταν να κηρύξει το δημόσιο χρέος της χώρας «απεχθές». Όταν εξελέγη στην Προεδρία του Ισημερινού ο αριστερός Κορέα, πρώτη του κίνηση ήταν να χαρακτηρίσει το δημόσιο χρέος που κληρονόμησε η κυβέρνησή του «απεχθές». Και στις δύο περιπτώσεις το δημόσιο χρέος κηρύχθηκε «απεχθές» από κυβερνήσεις ή δυνάμεις κατοχής που αποφάσισαν ότι (α) θα διαγράψουν το χρέος μονομερώς, και (β) δεν τους ενδιαφέρει μια συμφωνία με τους δανειστές. Στην περίπτωση του Ιράκ, οι ΗΠΑ δεν είχαν καμία όρεξη να αποπληρώσουν το χρέος του Ιράκ, κυρίως προς την Σ. Αραβία. Και στην περίπτωση του Ισημερινού, ο Πρόεδρος Κορέα θεώρησε (σωστά κατ’ εμέ) πως η κυβέρνησή του δεν είχε ανάγκη τον δανεισμό εφόσον εθνικοποιούσε τα πετρέλαια της χώρας, τα οποία το προηγούμενο καθεστώς είχε εκχωρήσει για ένα κομμάτι ψωμί (ή, για την ακρίβεια, για μεγάλα δάνεια).
Όπως έγραφα στο protagon πριν από περίπου δύο χρόνια την Ελλάδα δεν την αφορά καθόλου αυτή η υπόθεση (χαρακτηρισμού του χρέους μας ως απεχθές). Τουλάχιστον δεν την αφορά όσο η κυβέρνηση του τόπου (όποια κι αν είναι αυτή) στοχεύει να παραμείνει στην Ευρωζώνη και στην ΕΕ. Κι αυτό γιατί η μονομερής, άνευ διαπραγματεύσεων, διαγραφή του χρέους (που είναι ο μόνος λόγος να χαρακτηρισθεί ως απεχθές) συνάδει μόνο με απόφαση εξόδου από την ΕΕ. Γιατί άλλο είναι να απειλείς με στάση πληρωμών (π.χ. των ελληνικών ομολόγων που κατέχει η ΕΚΤ) ώστε να ξεκινήσει μια πραγματική διαπραγμάτευση ώστε να καταστεί το ελληνικό χρέος βιώσιμο, κι άλλο να το χαρακτηρίσεις απεχθές οπότε, ηθικά και πολιτικά, δεσμεύεσαι να μην το πληρώσεις ποτέ.
Όπερ μεθερμηνευόμενο, για να μην πολυλογώ, ο κόσμος του ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να αποφασίσει μεταξύ δύο τινών:
(Α) Να παραμείνει στο πλάι της ηγεσίας του στοχεύοντας την παραμονή της χώρας στην Ευρωζώνη (με τρόπο βιώσιμο και που να δίνει ανάσες στη χώρα), οπότε πρέπει να ξεχάσει την ιδέα του χαρακτηρισμού του χρέους (ή μέρους του) ως απεχθές.
(Β) Να συγκρουστεί με τον Αλέξη Τσίπρα μπαίνοντας στη διαδικασία της αποχώρησης από το ευρώ, και από την ΕΕ, οπότε, σε αυτή την περίπτωση, δεν κάνει κακό και μια ανακοίνωση πως κρίνουμε ότι το χρέος μας είναι απεχθές, καλύπτοντας έτσι την μονομερή διαγραφή με μια επίστρωση ηθικής νομιμοποίησης – όπως, π.χ. στον Ισημερινό και στο Ιράκ.
Συμπερασματικά, ήρθε η ώρα να σταματήσει άμεσα η συζήτηση περί απεχθούς χρέους. Η απειλή της επιλεκτικής στάσης πληρωμών (την οποία προτείνω ως βέλτιστη στρατηγική τρία χρόνια τώρα) είναι ο μόνος τρόπος να αρχίσει μια πραγματική διαπραγμάτευση. Η ανακήρυξη του χρέους, ή μέρους του, ως απεχθές αποτελεί δήλωση ότι δεν ενδιαφερόμαστε για διαπραγμάτευση με τους εταίρους μας – το αντίθετο, δηλαδή, από αυτό που απαιτεί το εθνικό συμφέρον. Έτσι κι αλλιώς, να θυμίσω ότι αν κάποιος αποφασίσει να διαγράψει μέρος του χρέους του (επειδή δεν γίνεται αλλιώς), δεν έχει λόγο να το κηρύξει απεχθές. Απλά το κάνει. Όταν το 2009 η General Motors ανακοίνωνε στους δανειστές της πως θα λάμβαναν το πολύ το 10% των χρωστούμενων (και πως αν δεν τα δέχονταν, κακό του κεφαλιού τους), χρειάστηκε να επιχειρηματολογήσει πως το χρέος αυτό ήταν απεχθές;
Υστερόγραφο: Πόσο από το χρέος μας οφείλεται σε διαφθορά, δεν νομιμοποιείται, και θα μπορούσε να χαρακτηριστεί απεχθές;
Θα είμαι σαφής: Το ερώτημα αυτό δεν είναι απλά εκτός τόπου, χρόνου και θέματος. Επί πλέον δεν έχει απάντηση. Για την ακρίβεια, κανείς δεν μπορεί να το απαντήσει. Γιατί; Τα ομόλογα περνάνε από χίλια δυο χέρια μετά την αρχική έκδοση τους. Αυτός στον οποίο χρωστάει το κράτος σήμερα δεν έχει καμία σχέση με εκείνον που δάνεισε το κράτος αρχικά. Επί πλέον, το δημόσιο χρέος δεν αποπληρώνεται ποτέ. Αντίθετα με τους ιδιώτες, που αποπληρώνουν τα στεγαστικά τους δάνεια ή τις κάρτες τους, το δημόσιο μετακυλύει το χρέος του. Π.χ. όταν ένα ομόλογο λήγει, ο οργανισμός διαχείρισης του δημόσιου χρέους εκδίδει ένα νέο ομόλογο, το πουλάει, και με τα χρήματα αποπληρώνει το προηγούμενο. Και το πιο χρηστό και ευνομούμενο δημόσιο πανωτόκια χρωστά στους ιδιώτες. Υπό αυτή την δυναμική διαδικασία είναι αδύνατον να πούμε (ακόμα και να γνωρίζουμε επακριβώς ότι, π.χ. το 1998 ένα συγκεκριμένο δάνειο πήγε στις τσέπες ενός υπουργού και της παρέας του) πόσο τοις εκατό του σημερινού χρέους οφείλεται σε εκείνο το «θολό» δάνειο και σε ποιον το χρωστάμε σήμερα. Για αυτό έγραφα πιο πάνω ότι ο χαρακτηρισμός του χρέους ως απεχθές είναι μια πολιτική κίνηση που στόχο έχει την νομιμοποίηση της μονομερούς διαγραφής – και όχι τον διαχωρισμό του χρέους στο επαχθές που δεν θα πληρωθεί και στο υπόλοιπο που θα πληρωθεί.
Όπως έγραφα στο protagon πριν από περίπου δύο χρόνια την Ελλάδα δεν την αφορά καθόλου αυτή η υπόθεση (χαρακτηρισμού του χρέους μας ως απεχθές). Τουλάχιστον δεν την αφορά όσο η κυβέρνηση του τόπου (όποια κι αν είναι αυτή) στοχεύει να παραμείνει στην Ευρωζώνη και στην ΕΕ. Κι αυτό γιατί η μονομερής, άνευ διαπραγματεύσεων, διαγραφή του χρέους (που είναι ο μόνος λόγος να χαρακτηρισθεί ως απεχθές) συνάδει μόνο με απόφαση εξόδου από την ΕΕ. Γιατί άλλο είναι να απειλείς με στάση πληρωμών (π.χ. των ελληνικών ομολόγων που κατέχει η ΕΚΤ) ώστε να ξεκινήσει μια πραγματική διαπραγμάτευση ώστε να καταστεί το ελληνικό χρέος βιώσιμο, κι άλλο να το χαρακτηρίσεις απεχθές οπότε, ηθικά και πολιτικά, δεσμεύεσαι να μην το πληρώσεις ποτέ.
Όπερ μεθερμηνευόμενο, για να μην πολυλογώ, ο κόσμος του ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να αποφασίσει μεταξύ δύο τινών:
(Α) Να παραμείνει στο πλάι της ηγεσίας του στοχεύοντας την παραμονή της χώρας στην Ευρωζώνη (με τρόπο βιώσιμο και που να δίνει ανάσες στη χώρα), οπότε πρέπει να ξεχάσει την ιδέα του χαρακτηρισμού του χρέους (ή μέρους του) ως απεχθές.
(Β) Να συγκρουστεί με τον Αλέξη Τσίπρα μπαίνοντας στη διαδικασία της αποχώρησης από το ευρώ, και από την ΕΕ, οπότε, σε αυτή την περίπτωση, δεν κάνει κακό και μια ανακοίνωση πως κρίνουμε ότι το χρέος μας είναι απεχθές, καλύπτοντας έτσι την μονομερή διαγραφή με μια επίστρωση ηθικής νομιμοποίησης – όπως, π.χ. στον Ισημερινό και στο Ιράκ.
Συμπερασματικά, ήρθε η ώρα να σταματήσει άμεσα η συζήτηση περί απεχθούς χρέους. Η απειλή της επιλεκτικής στάσης πληρωμών (την οποία προτείνω ως βέλτιστη στρατηγική τρία χρόνια τώρα) είναι ο μόνος τρόπος να αρχίσει μια πραγματική διαπραγμάτευση. Η ανακήρυξη του χρέους, ή μέρους του, ως απεχθές αποτελεί δήλωση ότι δεν ενδιαφερόμαστε για διαπραγμάτευση με τους εταίρους μας – το αντίθετο, δηλαδή, από αυτό που απαιτεί το εθνικό συμφέρον. Έτσι κι αλλιώς, να θυμίσω ότι αν κάποιος αποφασίσει να διαγράψει μέρος του χρέους του (επειδή δεν γίνεται αλλιώς), δεν έχει λόγο να το κηρύξει απεχθές. Απλά το κάνει. Όταν το 2009 η General Motors ανακοίνωνε στους δανειστές της πως θα λάμβαναν το πολύ το 10% των χρωστούμενων (και πως αν δεν τα δέχονταν, κακό του κεφαλιού τους), χρειάστηκε να επιχειρηματολογήσει πως το χρέος αυτό ήταν απεχθές;
Υστερόγραφο: Πόσο από το χρέος μας οφείλεται σε διαφθορά, δεν νομιμοποιείται, και θα μπορούσε να χαρακτηριστεί απεχθές;
Θα είμαι σαφής: Το ερώτημα αυτό δεν είναι απλά εκτός τόπου, χρόνου και θέματος. Επί πλέον δεν έχει απάντηση. Για την ακρίβεια, κανείς δεν μπορεί να το απαντήσει. Γιατί; Τα ομόλογα περνάνε από χίλια δυο χέρια μετά την αρχική έκδοση τους. Αυτός στον οποίο χρωστάει το κράτος σήμερα δεν έχει καμία σχέση με εκείνον που δάνεισε το κράτος αρχικά. Επί πλέον, το δημόσιο χρέος δεν αποπληρώνεται ποτέ. Αντίθετα με τους ιδιώτες, που αποπληρώνουν τα στεγαστικά τους δάνεια ή τις κάρτες τους, το δημόσιο μετακυλύει το χρέος του. Π.χ. όταν ένα ομόλογο λήγει, ο οργανισμός διαχείρισης του δημόσιου χρέους εκδίδει ένα νέο ομόλογο, το πουλάει, και με τα χρήματα αποπληρώνει το προηγούμενο. Και το πιο χρηστό και ευνομούμενο δημόσιο πανωτόκια χρωστά στους ιδιώτες. Υπό αυτή την δυναμική διαδικασία είναι αδύνατον να πούμε (ακόμα και να γνωρίζουμε επακριβώς ότι, π.χ. το 1998 ένα συγκεκριμένο δάνειο πήγε στις τσέπες ενός υπουργού και της παρέας του) πόσο τοις εκατό του σημερινού χρέους οφείλεται σε εκείνο το «θολό» δάνειο και σε ποιον το χρωστάμε σήμερα. Για αυτό έγραφα πιο πάνω ότι ο χαρακτηρισμός του χρέους ως απεχθές είναι μια πολιτική κίνηση που στόχο έχει την νομιμοποίηση της μονομερούς διαγραφής – και όχι τον διαχωρισμό του χρέους στο επαχθές που δεν θα πληρωθεί και στο υπόλοιπο που θα πληρωθεί.
