Η αύξηση του ωραρίου για να καλυφθούν τα κενά των σχολείων έφερε στην επιφάνεια μια σειρά από παθογένειες του συστήματος των τοποθετήσεων, μεταθέσεων και αποσπάσεων των εκπαιδευτικών
Της Μαρίας Ρεπούση*
Είναι ψέμα ότι οι Ελληνες εκπαιδευτικοί διδάσκουν λιγότερες ώρες από τους συναδέλφους τους στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Σε όλον τον πολιτισμένο κόσμο ο νομοθέτης διαιρεί το ωράριο εργασίας των εκπαιδευτικών σε τρεις χρόνους. Ο πρώτος είναι ο διδακτικός χρόνος που αντιπροσωπεύει περίπου το ήμισυ του συνολικού χρόνου εργασίας. Ο δεύτερος είναι ο χρόνος παραμονής στο σχολείο που καταναλώνεται στα διοικητικά καθήκοντα του εκπαιδευτικού, αλλά στις παιδαγωγικές συνεδρίες, καθώς και στην επαφή με τους γονείς.
Στα καλά εκπαιδευτικά συστήματα ο χρόνος αυτός είναι αυξημένος. Οι εκπαιδευτικοί μένουν αρκετά στο σχολείο για να επιλύουν συλλογικά τα δύσκολα προβλήματα που αντιμετωπίζει το σύγχρονο δημόσιο σχολείο. Στην Ελλάδα ο χρόνος αυτός προστίθεται στον διδακτικό και φθάνει στις 30 ώρες εβδομαδιαία. Θα μπορούσε να είναι περισσότερες, αλλά ας τηρηθούν τουλάχιστον αυτές.
Ο τρίτος χρόνος είναι μοναχικός. Αφιερώνεται στην προετοιμασία της διδασκαλίας και στην αξιολόγηση της μάθησης. Ετσι συμπληρώνονται οι 40 ώρες εργασίας την εβδομάδα. Οι εκπαιδευτικοί που κάνουν καλά τη δουλειά τους υπερβαίνουν κατά πολύ το 40ωρο. Είναι όμως λίγοι. Εδώ είναι το πρόβλημα και όχι στις ώρες διδασκαλίας. Πολλοί από τους Ελληνες εκπαιδευτικούς δεν προετοιμάζονται. Ενα σχολείο που βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στο εγχειρίδιο και στην παπαγαλία δεν ωθεί τον εκπαιδευτικό στην προετοιμασία του. Ενα σύστημα που δεν αξιολογεί και δεν επιβραβεύει δεν δίνει κίνητρα. Στην πρόσφατη αντιπαράθεση αναφορικά με το ωράριο, αντί να αναδειχθούν αυτά τα προβλήματα έγιναν οι κάθε λογής αλχημείες για να αποδειχθεί ότι οι Ελληνες εκπαιδευτικοί έχουν λιγότερες διδακτικές ώρες. Και το σπουδαιότερο, περιθωριοποιήθηκε το στοιχείο της ποιότητας της διδασκαλίας που είναι το σημαντικό πρόβλημα της ελληνικής εκπαίδευσης
Είναι αλήθεια ότι η αύξηση του ωραρίου των εκπαιδευτικών για να καλυφθούν τα κενά των σχολείων έφερε στην επιφάνεια μια σειρά από παθογένειες του συστήματος των τοποθετήσεων, μεταθέσεων και αποσπάσεων των εκπαιδευτικών. Πάνω από τις μισές ειδικότητες της Β/θμιας Εκπαίδευσης είναι υπεράριθμες με πρώτη τους πληροφορικούς, τους ξενόγλωσσους φιλολόγους και τους γυμναστές, ενώ σε άλλες, βασικές για τον εγγραμματισμό των παιδιών, όπως οι φιλόλογοι και οι μαθηματικοί υπάρχουν κενά. Τα κενά των σχολείων δεν είναι συνεπώς οριζόντια, αλλά εντοπισμένα σε ειδικότητες. Είναι επίσης αλήθεια ότι τα κενά των σχολείων αφορούν συγκεκριμένες εκπαιδευτικές περιφέρειες. Τα αστικά κέντρα για τα οποία υπάρχει μεγάλη ζήτηση είναι συνήθως υπεράριθμα. Αντίθετα, υπάρχουν μεγάλα κενά στα σχολεία που είναι στην περιφέρεια.
Είναι ψέμα ότι η οριζόντια αύξηση του ωραρίου λύνει το πρόβλημα των κενών των σχολείων. Η λύση του προβλήματος είναι σύνθετη. Η αύξηση του ωραρίου όπως πολλά οριζόντια μέτρα είναι εύκολη λύση, γρήγορη και τιμωρητική. Τιμωρεί τους καλούς εκπαιδευτικούς, αυτούς που εργάζονται. Επιτρέπει επίσης στις παθογένειες του συστήματος να εξακολουθούν να υφίστανται. Με λίγα λόγια δεν είναι καλή λύση.
Είναι αλήθεια ότι ενώ υπήρχαν κενά στα σχολεία, έγιναν 4.500 αποσπάσεις σε γραφεία με το γνωστό πελατειακό τρόπο. Λίγες μόνον ήταν αναγκαίες για να λειτουργήσει το υπουργείο Παιδείας που έχει ελλείψεις σε διοικητικούς υπαλλήλους, κι αυτές ας καλύπτονταν από τις λεγόμενες υπεράριθμες ειδικότητες. Θα μπορούσε η άρση των αποσπάσεων να λύσει όλο το πρόβλημα των κενών; Οχι, αλλά θα το έκανε μικρότερο και το κυριότερο θα αποτελούσε μια πολιτική πράξη με μεγάλη συμβολική αξία. Οι εκπαιδευτικοί που δεν έχουν μέσον θα έβλεπαν μια διάθεση εξυγίανσης του πολιτικού συστήματος και ρήξης με τις πελατειακές λογικές του παρελθόντος. Θα ήταν μια σπουδαία κίνηση που θα έπειθε τους καλοπροαίρετους ότι το σύστημα ήταν αποφασισμένο να τα βάλει με τις πρακτικές που το βούλιαξαν.
Είναι ψέμα ότι όλοι οι εκπαιδευτικοί εξαντλούν το ωράριο διδασκαλίας τους. Υπάρχουν εκπαιδευτικοί που δουλεύουν πολύ λιγότερο από το υποχρεωτικό τους ωράριο. Οχι διότι δεν θέλουν, αλλά γιατί δεν υπάρχουν ώρες να καλύψουν. Εκτός των 4.500 αποσπάσεων που έγιναν σε γραφεία υπουργείων, κομμάτων και Αρχιεπισκοπής, έγιναν και άλλες 3.500 αποσπάσεις από σχολείο σε σχολείο και από Περιφέρεια σε Περιφέρεια. Μερικές μόνον ήταν δικαιολογημένες με βάση τις ανάγκες των σχολείων. Γιατί άραγε αποσπούσαν καθηγητές σε σχολεία που δεν χρειάζονταν; Τι θα μπορούσαν να κάνουν αυτοί οι εκπαιδευτικοί στα σχολεία αν όχι λιγότερες ώρες; Οι ίδιοι αυτοί εκπαιδευτικοί δεν ευθύνονται περισσότερο γι’ αυτό απ’ ό,τι οι προϊστάμενοί τους που το γνώριζαν και το κάλυπταν.
Είναι αλήθεια ότι οι συνδικαλιστές τα γνώριζαν όλα αυτά. Και δεν μιλούσαν. Κατάγγελλαν τα κενά των σχολείων, ζητώντας περισσότερους διορισμούς σε μια εποχή που είναι προφανές ότι διορισμοί δεν μπορούσαν να γίνουν, τουλάχιστον όσοι χρειάζονταν για να καλυφθούν τα κενά. Αντί να δουν το πρόβλημα και να προσπαθήσουν να το λύσουν προς όφελος των σχολείων αλλά και των εκπαιδευτικών, αρνούνταν, έκλειναν τα μάτια τους. Γι’ αυτό άραγε τους έχουν εκλέξει οι συνάδελφοί τους; Για να αφήνουν το υπουργείο να ρυθμίζει ερήμην τις τύχες των εκπαιδευτικών; Για να κάνουν ό,τι περνάει από το χέρι τους για να είναι αχρείαστος ο συνδικαλισμός; Πιστεύω πως όχι. Διότι ο τρόπος αυτός διευκόλυνε τα πιο ακραία σενάρια του υπουργείου, όπως η προληπτική επιστράτευση.
Είναι ψέμα ότι οι εκπαιδευτικοί ήθελαν να απεργήσουν μέσα στις πανελλαδικές εξετάσεις για το 2ωρο της επιπλέον διδασκαλίας. Η πλειοψηφία των εκπαιδευτικών φοβάται τις συνέπειες αυτής της αύξησης, δηλαδή τις αναγκαστικές μεταθέσεις ή και τις απολύσεις. Αν αυξηθεί το ωράριο θα αυξηθούν οι υπεράριθμοι. Το Π.Δ. που διέρρευσε ρυθμίζει το θέμα των αναγκαστικών μεταθέσεων με τρόπο που τους ανησυχεί. Αυτό τους κάνει να είναι επιρρεπείς στις ακραίες λύσεις. Αν ήθελε το υπουργείο να τις αποτρέψει θα έπρεπε να καθησυχάσει όσες ανησυχίες θεωρούσε δίκαιες. Να δεσμευτεί για μετακινήσεις που δεν θ’ αλλάξουν δραματικά τις συνθήκες της ζωής τους, για διαδικασίες διαφανείς, για κριτήρια αντικειμενικά. Να δεσμευτεί δημόσια ότι δεν θα χαθούν θέσεις εργασίας μόνιμων εκπαιδευτικών.
Η κυβέρνηση ας βρει άλλους τομείς για να επιδείξει πυγμή. Εχει πεδίον δόξης λαμπρόν. Το σχολείο χρειάζεται συναινέσεις. Οι εκπαιδευτικοί πήραν πίσω την απεργία. Δεν μπορούν να συνεχίσουν να είναι επιστρατευμένοι.
…………………………………………………………………
* Καθηγήτρια Ιστορίας στο ΑΠΘ, βουλευτής Α΄ Πειραιά και υπεύθυνη του Τομέα Παιδείας και Ερευνας της ΔΗΜΑΡ
