Ελαία στρόγγυλος, στρεπτή ή υπόχλωρος;
(«πάρτε το αλλιώς» πριν διαλυθούμε εντελώς)
Γιάννης Τσαμουργκέλης, 29/10/2013
Ο κατά παραγγελία, σφυγμομετρικός επαναπροσδιορισμός της κεντροαριστεράς, παλινδρομεί και κινδυνεύει.
Το πρόβλημα
Βασική αιτία η σχιζοειδής πραγματικότητα της έκφρασης του χώρου από δύο κομματικούς φορείς. Το ΠΑΣΟΚ, συμμετέχει και ταυτίζεται με την πραγματικότητα που παράγει η δεξιά διακυβέρνηση (από το μνημόνιο έως μια πλειάδα από ιδεολογικά θέματα στα ανθρώπινα δικαιώματα, την παιδεία, το στρατό και τις παρελάσεις κλπ). Η ΔΗΜΑΡ, αυτή τη στιγμή βρίσκεται εκτός κυβερνητικού στρατοπέδου. Αποτέλεσμα, μια κεντροαριστερά που πολιτικά προσδιορίζεται από αντικρουόμενες θέσεις, ενώ ιδεολογικά βρίσκεται σε πλήρη σύγχυση.
Είναι χαρακτηριστικό το απόσπασμα από άρθρο ενός εκ των 58 σε κυριακάτικη εφημερίδα, “… Οποιαδήποτε αυριανή κυβέρνηση, και η χώρα, πιθανότατα θα χρειαστεί έναν μετριοπαθή κεντροαριστερό εταίρο που να λειτουργεί σταθεροποιητικά, αγκυρώνοντας την κυβέρνηση στην πραγματικότητα και τη χώρα στον ευρωπαϊκό της προσανατολισμό. Μετριάζοντας τα συντηρητικά κι εθνικιστικά αντανακλαστικά μιας κεντροδεξιάς πλειοψηφίας, ή αντίστοιχα τον ιδεολογικό βολονταρισμό μιας αριστερής. Και επιτρέποντας σε οποιαδήποτε κυβέρνηση, στη μεγάλη διαπραγμάτευση της Ευρώπης, να υπερασπιστεί τα συμφέροντα της Ελλάδας και του Νότου από μια καλύτερη βάση γνώσης και εμπειρίας…”. Είναι αυτό το όραμα της κεντροαριστεράς; Είναι το ζητούμενο ένας επαμφοτερίζων χώρος, που θα προσκολλάται αναλόγως με τη δεξιά ή την αριστερά για να χαλιναγωγεί τις ακρότητές τους και όχι μια άλλη προοπτική για τη χώρα; Δεν πρεσβεύει η κεντροαριστερά την εναλλακτική πρόταση σε σχέση με την επιστροφή στο παρελθόν, υπό τις εγγυήσεις μιας “εμμετροεπούς” και “εξευρωπαϊσμένης” εκδοχής του πελατειακού καπιταλισμού των ίδιων πάντα ειδικών συμφερόντων, όσο και στο δραχμικό χάος της “οργισμένης” και ουδόλως ριζοσπαστικής «αριστεράς»; Δεν αναζητάμε τη δυναμική της ηγεμονίας της κεντροαριστεράς, που θα αναγκάσει τα άκρα να αγκυρωθούν προσαρμοζόμενα σε εμάς και όχι εμείς σε αυτούς; Μια τέτοια «ΕΛΙΑ» σχεδιάζεται για να στολίζει τους κήπους άλλων. Η κεντροαριστερά μπορεί και πρέπει να φτιάξει το δικό της πλειοψηφικό “κήπο”…
Ωστόσο, πέρα από τη life style προοπτική της «κεντροδεξιοαριστερής» ΕΛΙΑΣ, είναι ορατός ένας επιπλέον κίνδυνος. Η απροσδιοριστία αρχών, ιδεολογίας και θέσεων, έχει μεταφέρει τη συζήτηση στις συγκρούσεις της ιστορικής διαδρομής και στις αντιπαραθέσεις επί των αναμνήσεων των πρωταγωνιστών, ή των διακριτών δευτεραγωνιστών του χώρου. Μια κεντροαριστερά που προσδιορίζεται από το παρελθόν των ανθρώπων της, τις φιλοδοξίες κυβερνοποίησης και τα χαμένα όνειρά τους – και ουδόλως από τη φιλοσοφία και τις αρχές, το πολιτικό όραμα και τα μέσα για την υλοποίησή του, την κοινωνική πραγματικότητα και τις ταξικές αναφορές της.
Ο τρόπος
Εάν ο κεντροαριστερός συρμός συνεχίσει σε αυτήν την πορεία, θα συναντήσει την απέχθεια των πολιτών, ενώ η κοινωνική αδιαφορία θα οδηγεί σε περαιτέρω ομφαλοσκοπικές συγκρούσεις πάλαι ποτέ φίλων, συναγωνιστών και συντρόφων, μέχρι την οριστική εξαφάνιση. Χρειάζεται άμεσος επαναπροσανατολισμός. Από τα χλιαρά και γενικόλογα κείμενα, στη συζήτηση θέσεων και αρχών. Από τις συγκρούσεις για την ερμηνεία των αναμνήσεων, στις διαφορές των ιδεών και των μεθόδων. Από τις «ελιές» των κήπων, στα εδάφη που ξεχέρσωσε η αμφισβήτηση και η απαξία των πολιτών έναντι του χώρου που ηγεμόνευσε στη χώρα, πρωταγωνιστώντας στην πορεία προς την κρίση και την κατάρρευση. Από τις αριθμομαζώξεις προσωπικοτήτων, στις συναντήσεις των ανωνύμων πολιτών, στις γειτονιές και τους χώρους εργασίας. Η κεντροαριστερά πρέπει να αναγεννηθεί κοινωνικά και ιδεολογικά. Και τότε θα ʼναι αναπόδραστη η συγκρότηση της πολιτικά. Η αντίστροφη πορεία οδηγεί και εξελίσσεται ήδη σε αυτοκαταστροφικό τραγέλαφο ιδεολογικών και πολιτικών αδιεξόδων, όσο και προσωπικών περιχαρακώσεων και πολώσεων.
Το πλαίσιο
Η κεντροαριστερά πρέπει να συγκροτηθεί σε προτάσεις για ένα άλλο πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό σύστημα Για μια άλλη οργάνωση της πολιτείας και της οικονομίας, που θα διασφαλίζουν την κατάργηση των πελατειακών πολιτικών σχέσεων ως κόμβο συγκρότησης του ελληνικού οικοδομήματος, καταλύοντας (επιτέλους) τον «κοτζαμπάσικο» κοινοβουλευτισμό με τη στοίχιση ομάδων πολιτών πίσω από επαγγελματίες πολιτικούς. Να μιλήσουμε για θέσπιση θητειών για κάθε εκλόγιμη θέση, διασφαλίζοντας την ανανέωση αντί της «συμμοριοποίησης» της δημοκρατίας. Να μιλήσουμε για μια νέα θεσμική οργάνωση, με αντερείσματα εξουσίας και διαφάνεια, με θέσπιση γερουσίας με ελεγκτικές αρμοδιότητες. Με σαφή περιχαράκωση της νομοθετικής, και ελεγκτικής από την εκτελεστική εξουσία. Να μιλήσουμε για τη ριζική αντιμετώπιση των δομών ολιγαρχικής διάρθρωσης της οικονομίας και των ιδεολογημάτων των «εθνικών πρωταθλητών», αντιπροτείνοντας ένα σύστημα πραγματικής οικονομικής ελευθερίας, επιχειρηματικότητας και καινοτομίας. Χωρίς εμπόδια εισόδου και εξόδου επιχειρήσεων. Με ισχυρούς ανεξάρτητους εποπτικούς-ρυθμιστικούς φορείς των αγορών και ενίσχυση της σχετικής νομοθεσίας ώστε να αποτρέπουν κάθε εκμετάλλευση δεσπόζουσας θέσης. Με πλήρη ανασχεδιασμό του τραπεζικού συστήματος που θα διασφαλίζει φθηνό και προσβάσιμο από όλους χρήμα, σε ένα ανταγωνιστικό και πραγματικά εποπτευόμενο περιβάλλον με πολλές, μεγάλες και μικρές τράπεζες , ιδιωτικές ή συνεταιριστικές, εθνικής ή τοπικής εμβέλειας. Να μιλήσουμε για τον περιορισμό του δημοσίου σε διοικητικές, ρυθμιστικές και προνοιακές αρμοδιότητες και την άμεση υιοθέτηση ενός νέου πλαισίου λειτουργίας των κρατικών δομών, με ευελιξία, αξιοκρατία και διαφάνεια, και κυρίως, με πραγματική μέριμνα για τους πολίτες σε κάθε φάση της ζωής τους.
Η κεντροαριστερά θα πρέπει να συγκροτηθεί σε μια καθαρή και ειλικρινή σχέση έναντι του «μνημονίου», της πολιτικής του και της ιδεολογίας του. Δεν είναι δυνατό να μένει σιωπηλή ελπίζοντας ότι έτσι θα αποφύγει να αναλάβει πολιτικές ευθύνες για την ανεργία που ήρθε, είναι εδώ και φεύγει, για τη φτώχεια, την ανέχεια ή την καταστροφική συρρίκνωση της μεσαίας τάξης. Πρέπει να αρθεί στο ύψος των περιστάσεων. Επισημαίνοντας τις μεταρρυθμίσεις με τις οποίες συμφωνεί. Τα σημεία της διαφωνίας, όσο και τις προσθήκες επί εσκεμμένων παραλείψεων, που θα διεκδικούν την κοινωνική αλληλεγγύη και συνοχή στη στόχευση των μεταρρυθμίσεων και θα εγγυώνται την αναγκαία θετική συνεισφορά του νομισματικού τομέα στην υπέρβαση της κρίσης, την ανάταξη και ανάκαμψη της οικονομίας.
Η κεντροαριστερά πρέπει να μιλήσει με αλήθεια και γενναιότητα για τον εαυτό της, τα πεπραγμένα και τα λάθη της. Μόνο η εξομολογητική αυτοκριτική έναντι των πολιτών θα την αποκαθάρει στις συνειδήσεις τους και θα δικαιολογήσει τα θετικά και τα αρνητικά στις πολιτικές και διαχειριστικές επιλογές της έναντι της χώρας, των θεσμών και των ανθρώπων.
Τέλος, η κεντροαριστερά πρέπει να περιγράψει το σχέδιο για μια άλλη Ευρώπη. Με δημοκρατική επανα-νομιμοποίηση των θεσμών της, όσο και με την αναδιατύπωση των αρχών και των κατευθύνσεων της λειτουργίας της. Δεν είναι δυνατό να πορευόμαστε με ένα ευρωπαϊκό οικοδόμημα σχεδιασμένο σε μια Ευρώπη με ανεργία 4,5% σήμερα που η ανεργία έχει ήδη φθάσει στο 12,5%. Δεν είναι δυνατό να παραβλέπουμε την άνοδο των ακροδεξιών κομμάτων, την πολιτική αστάθεια, την ανεργία και τη συρρίκνωση της μεσαίας τάξης που επιφέρει η δογματική προτεραιοποίηση της καταπολέμησης του πληθωρισμού, μεταφέροντας το βάρος της κρίσης στις πολιτικές λιτότητας και εσωτερικής υποτίμησης, ενώ αφήνονται στο απυρόβλητο οι τράπεζες και ο νομισματικός τομέας.
«Καλύτεροι» ή αλλιώς;
Γενικόλογες διατυπώσεις, έξυπνες ατάκες και γλαφυρές περιγραφές που υπεκφεύγουν την αναζήτηση συγκεκριμένων απαντήσεων στα προβλήματα των πολιτών, στα πολιτικά και ιδεολογικά θέματα για την κοινωνία και τη χώρα, αναπαράγουν τον πολιτικό πολιτισμό της λαϊκιστικής συνθηματολογίας του πελατειακού συστήματος. Έτσι η κεντροαριστερά τοποθετείται ακόμα μία φορά στο γνωστό στρατόπεδο συστημικής διαχείρισης, με μόνη ελπίδα διαφοροποίησης, να πείσει ότι μπορεί να τα κάνει καλύτερα. Και δεν αρμόζει στον πολιτισμό της κεντροαριστεράς.
Η απαίτηση της κοινωνίας και το ζητούμενο της κεντροαριστεράς είναι να τα κάνει αλλιώς. Όχι καλύτερα. Για την κεντροαριστερά, η πολιτική είναι η πραγμάτωση της φιλοσοφίας και των αρχών. Σε αυτές καλείται να πάρει το λόγο, και με αυτές απαιτείται να δημιουργήσει γεγονότα και νέα δεδομένα.
Ο Γιάννης Τσαμουργκέλης είναι διδάκτωρ της Οξφόρδης και Επίκουρος Καθηγητής της Διεθνούς Οικονομικής στο Παν/μιο του Αιγαίου. Email:i.tsam@aegean.gr,
